çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/ 12

serincdandnêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî

beşî dwazdehem

duwem dadperwerîy, nayeksanîy û hejarîy

ptewkirdnî dadperwerîyû nehêştnî nayeksanîû çareserkirdnî kêşey hejarîy le kurdistanda

meseley nebûnî dadperwerî yekêke le mesele here gringekanî emrrokey dunyay syasîû komellayetî îme. mebestman le dadperwerî amadegî ew rohe syasîyeye ke leser dû kollekey serekî westawe. yekêkyan mamellekirdnî însane wek bûnewerî azad. em xalle le cewherda manay desteberkirdnû parastnî mafekanî mrovû azadîye serekîyekanî însane. L 29

nûseran le serapay nûsînekeyanda komelêk têzyan dahênawe, ke hîç bnemayekî locîkî û awezpesend û hizryan nîye. lewêwe ke ewan pêyanwaye le sayey serwerî çînayetîda azadî bedî dêt, leser ew bnema awejuwe dadperwerî û yeksanî takekan ya xoyan watenî “mrovekanî komellgey ême” wêna deken û rîformêkî ramyarîy le deselatî borcwazî kurdda, ewey ke ewan be desellatî partîy nêwî deben, dekene rêgey çareserî hemû gîrugriftêk û welananî rêgrîyekan.

eger azadî be watay azadbûnî tak le birryardan û hellbjardnî pêdayistîyekanî jyanî bemecî pêşêlnekirdin û nebezandnî snûrî azadî kesanî dîke werbigrîn, ewa nakrêt le sayey bûnî serwerî hêndêk beser hêndêkî tirda [çi serwerî kemînetî beser zorîneda û çi serwerî zorîne beser kemîneda] qse le bûnî azadî bkeyn. eger azadî be watay xudserwerî mrov beser xoy le pantayî azadî ewanî dîkeda, leberçaw bigrîn, ewa dîsanewe azadî dabeş nakrêt. çunke tenya le azadî giştîy komellda azadî tak deseber dekrêt. katêk ke komellge jêrdestî serwerî kesanêk bêt, qsekirdin le bûnî azadî pirr bew watayey ke takekan le koylayetîyewe ta êsta xoyanyan bo bekuşt dawe ya deden, eger xoşbawerrîy nebêt, ewa xoşbawerrkirdnî kesanî dîkeye. dekrêt le komellgey naazadda kesêk azadendêş bêt, bellam ta ew katey ke kesanêk [çi be nwênerayetî narrastewxo çi be dîktatorî] birryar leser jyan û xwast û dahatûy takekan bden, ewa azadî xwaste û nebuwete ketwar û naştwanêt le weha barêkda bbêt.

bellam eger azadî, ew çemke şêwênraw û bênawerroke bêt, ke desellatdaran bellênî deden û destebjêrî wirdeborcwazî boy deparêtewe, ewa le dîktatorîtrîn sîstemîşda becorêk bûnî hebuwe û heye û cyawazî bûnî ew azadîye le sayey deselatî dîktatorekan û dêmokratekanda tenya le yek şitdaye, ewîş radey huşyarîy û berengarbûnewey cemawerîye beramber desellatekan û dêmokratîzebûnî dîktatorekanîş peywendî be radey peresendnî ew berengarbûnewewe heye. her boye nakrêt û drustîş nîye, qse le dan û dabeşkirdnî azadî beser danîştwanda bikrêt!

herweha rizgarî le dagîrger û serbestbûn le xêll û ayîn, nakate azadî û azadî le sayey serwerî çînayetîda bûnî nabêt; herwek ewrupîyekan le sayey çend sede serwerî dewlletî borcwazî neteweyîda azad nîn û krêkaran le sayey serwerî dewlletî partî pêşrrew û dîktatorî bolşevîkekanda azad nebûn û takî kurdîş paş 19 sall ramallînî dagîrger û fermanrrewayî borcwazî kurd, heman takî jêrdest û nayeksan û bîbeş le dadwerî û naazade, ke dû dehe pêştir pêywabû, bedesellatgeyiştnî parte berhellistkarekan, îtir kotayî be koyletî û pleçendîyetî dêt û be azadî ketwarî xoy degat!

be birrway min ta katêk hokarêk bo milkeçkirdin û naçarkirdin, ta katêk kotubende abûrîy û ramyarîy û komellayetîyekan le arada bin, ta katêk serdest (serwer) û jêrdest, fermander û fermanber, pêşrrew û paşrrew hebêt, qsekirdin le bûnî azadî ya wênakirdnî serkutgerîye be azadî ya deçête xaney wrênekirdin be azadîyewe. çunke azadî watayekî frawantir û mêjûyekî kontrî heye û wawetre le çend mafêkî rwalletî jêr sabatî serwerî çînayetî borcwazî.

dekrêt bebê lenawbirdnî sîstemî çînayetî le dagîrger û wabesteyî xêll rizgaman bêt, dekrêt be xebatî rojane hendêk le mafe seretayyekanman bsepênîn û serbestane şwênî jyan û cluberg û bîrkirdnewe û şwênî kar û çonîyetî xwardin û xwardnewe (ke le sayey xîllda tabûn) hellbjêrîn, bellam ta katêk rêwişwênî nayeksanî abûrîy û komellayetî û ramyarîy çîne komellayetîyekan le arada bêt, bedîhatnî azadî deçête xaney estemekanewe. leberewey azadî tenya le komellgeyekî xallî le peywendîye abûrîy û ramyarîy û komellayetîye nakokekan û xallî le hander û hokar û payekanî ragirtnî çewsanewe û xallî le namoyî mrov be xoy, detwanêt û egerî wedîhatnî heye. bem core bûnewerî azad tenya le komellgey azad û komelgey azad tenya be lenawçûnî hokarekanî nebûnî azadî; ke serwerî çînayetî û xawendarêtî taybetî (borcwazî) û karîkrêgirten, serhelldedat. be watayekî dîke ta katêk mrov le peywendîye nayeksanekan azad nebûbêt, qsekirdin le yeksanî awezgîr û binyatnanî dadperwerî komellayetîş bebê bnaxekanî azadî û yeksanî, estem debêt. azadî bebê yeksanî û yeksanî bebê azadî, tenya koyletî û behrekêşî debin, dadperwerîş bebê payedarbûnî azadî û yeksanî hemelayene, efsaneye û her pagendekirdnêkî lew core, deçête xaney frîwdan û xoşbawerrkirdnî tak be weha efsaneyek. çunke dadperwerî komellayetî katêk cêgîr ya seqamgîr debêt, ke asewarêk le nayeksanî û naazadbûnî komellayetî le arada nemabin û mlimlanêy mrov û dewruberî, paye abûrîy û ramyarîyekanî xoy ledest dabêt!

le komellgayekî dadperwerda hem mafekanî mrovû hem azadîye serekîyekan bo hemwan desteberkrawew heryekêk beqed ewîdî mafû azadî heye, kes mafî zyatir ya kemtru kes azadî zyatir ya kemtir lewîtrî nye. L29

nûseran bas le komellgeyekî dadperwer deken, ke têyda hem takekan wek yek azad û wek yek yeksanin, hem hellawardnî regezî û nejadî û ayînî.. tid le nêwanyanda nîye. taêre kes griftî letekda nîye û hemûman le xewn û xeyallî weha komelgeyekdayn. bellam grift lewedaye, ke nûseran wek le basekanyanda dyare dexwazn ew komellge xwastrawe leser bnemakanî sîstemî ramyarî parlemanî (dêmokrasî narrastexo)î fre partî, abûrî bazarazadî nîolîbrall wek ewey ke le xorawa cêgîre, berrêwebern. pirsyar lewedaye; aya le hîç komellgeyekî sermayedarîda; çi bazar-azad û çi bazarî kontrollkraw, çi dîktatorîy komunîstî û çi dîktatorîy parlemanî, çi şurayî îslamî, çi desellatî vatîkan, çi komarî û çi paşayetîda detwanin ew tuxmane; hemuwanî azadî wek yek, hemuwanî yeksanî wek yek, dadperwerî komellayetîy yeksan bo hemuwan bûn, nîşan bden? bedillnyayyewe wellam nerêye. ey be çi locîk û pêwerêk deyanewêt xoşxeyallîyekî weha kuşinde lay takî bedbextî kurd drust bken?

ta ewendey min bzanim nûseran hîç rexneyekyan le sîsteme cîhanîyeke nîye û rexneyan le çonyetî pyadekirdnî modêlekeye lelayen desellatdaranî kurdistanewe heye. eger nûseran be rastî be dway azadî û yeksanî û dadperwerîyewe bin, ewa xwastekeyan boxoy tênegeyiştne le xudî sîstemeke û lewey erkî desellatdaranî kurdistan lew sîstemeda û rêwişwênî herêmî kurdistan le cugrafyay ramyarîy û abûrîy sîstemekeda, kameye! ewan hêşta le nawend û kenar ya motorî pîşesazî û kanekanî kerestey xaw, ke pênasey wllatekan dyarî dekat, negeyiştûn, ya eweta xoyan le gêlî deden.

nûseran her le seretawe serwerî çînayetî retnakenewe û be ştêkî sruştî û negorrî daydenên, boye le 100 laperreda hîç pirsyar û gumanêk nakrête ser serwerî wek serçawey nadadwerîyekan û stemkarî. eger nûseran berrastî be dway darriştin ya le hewllî dozînewey cîhanbînîyekî nwêda buwayên, ewa be naçarî debû pirsyar arastey regurîşey naazadbûn û nayeksanbûnî mrovekan û nadadwerîybûnî sîsteme komellayetî û ramyarîy û abûrîyekan bken. bellam ewan nek tenya be hemû şêweyek xoyan le lêkollînewe le reçellekî nayeksanî û nadadwerîy û koylebûn û serhelldanî serwerî ke serçawey hemû nadadwerîyekane, ladeden, bellku pasaw bo nayeksanîyekan dehênnewe, ewe tenya leber hoyekî zor sade û aşkra, ke amancî ewan kotayîhênan be naazadî û nayakesanî û nadadwerîy nîye!

kollekey duwemî komellgayekî dadperwer brîtîye le dabeşkirdnêkî dadperweraney serwetû samanû deskewte madîyekanî ew komellgaye, em dabeşkirdne pêwîste dabeşkirdnêkî ‘eqllanîû beînsaf bêt, beşîweyek bêt komellga dabeşnebêt bo nedaranêk ke hîçî ewtoyan nebêtû hebuwanêk hemûştêkyan hebêt. L29

nûseran paş pêşnyarkirdnî rîformî ramyarî pabend be rîformî morrallî, dêne ser dabeşkirdin û jîranîykirdin (‘eqlanî) û wîjdanîykirdnî dabeşkirdin le sayey berrêweberayetî najîranîy û nawîjdanîy sermayedarîda! eger waz le waje û riste napeywestekanyan letek yeksanî û azadî û dadperwerî bhênîn, ewa tewawî mebestî ewan le yek risteda kurt debêtewe “kemrrengkirdnewey rollî part û toxkirdnewey rollî mîrî“, emeş bêcge le hewllî opozsyonî desellatixwaz be komellêk druşmî brîqedarî xellkxelletêner, hîçî dîke nîye. çunke nayeksanî û naazadî û nadadwerî regyan le bûnî serwerî çînayetîdaye û toxkirdnewey rollî mîrî nek hîç le nadadwerî nagorêt, bellku temendrêjî serwerî msoger dekat û lem babetey nûseranda tenya detwanêt rêge bo beşdarbûnî çend çete û ramkar û mşexorêkî dîke le desellatdarîda xoş dekat, ke pêyanwaye le beşkirdnî saman û dahatî tallankrawî herêmî kurdistanda stemyan lêkrawe û debû le brî (10) milyon dolar, (10) milyard, le brî girdêk, çend gird û lutke û doll û deştîyan berkewtaye!

eger serincî druşm û bernamey rîformîstan bdeyn, ewa zor be roşnî û zaqî ewe xoy nîşandedat, ke hîçkat be dway gêrranewey azadî û dadwerî û yeksanî û behremendî hemuwanî nîye le saman û dahatî komellge, bellku daway beşe tallanî û gendellî deken. her ew bernameyey ke le paş şkistî raperrîn peyrewyan dekird, ke partekan pişkî dyarîkrawî xoyan hebû û bepêy rêwişwênî ew parte û jmarey çejkdaranyan, boyan hebû karge û şovill û gelabe û ragrî (‘amud) hêllî elektrîk û bendaw awdîwî snûrekanî turkye û êran bken.

bem core, “ne nedarî wa û ne dewllemendî wa”, bêcge le gleyî û wirdegîrî çîtir detwanêt bbêt? nedarî wa na, dekate memrewmejî komeke komellayetîyekey ewrupa, bellam ewey roşn nîye, ew sîsteme abûrîyey ke ewan pêşnyarî deken, be çi fîlterêk ber be “dewlletmendanî awa” ke hemû şityan hebêt, degrêt û pişt be kame şêwey abûrî debestêt, bernamerrêj ya azad? lêreda natwanîn qse le abûrî têkell bkeyn, leber ewey serdemî awa bû, abûrî bernamerrêjîş pêwîstî be dîktatorî wek çawşîsko û sedam heye, ewey heye û nîye û demênêtewe, abûrî bazar azade, ke le sereta ta kotayî pêşnyarî cîhanbînîyekey nûseranda wek tenya ellternatîvî borcwazî sêberî kirduwe. grifteke lêredaye, ke ew “ne”yey ke nûseran leberdem “hemûştêkyan hebêt” dayannawe, rastgoyî têda nîye, çunke lew sîstemeda nek merc û snûrdanan bo hellawsanî zalluwekanî sermaye nîye, bellku her merc û rêgrîyek, deçête xaney tîrorîstî û pêşêlkirdnî mafî sermayeguzarî û lêdan le rewayetî sermaye û dêmokrasîyekey!

dabeşkirdnî jîranî û bewîjdan le sayey sîstemî çînayetîda fretir le efsanekanî nêw deqe ayînîyekan deçêt, fretir le amojgarî pyawanî ayînî deçêt, bewey deyanewêt dllî sermayedaran nerm bken û bo bezeyîhatnewe be hejaranda hanyan deden.

katêk ke xudî sîstemeke aweznegîr û nawîjdanî bêt û amancî kotayî, çewsandnewey frawantir û xêratir û giştgîrtir bêt bo be desthênanî sûd zyatir û milkeçkirdnî bêbrranewey berhemhêneran, ewa pêşnyarî wîjdanîykirdin û jîranîykirdnî, eger bo çawerrwanî pêkirdin û xoşbawerrkirdnî xellk nebêt, ewa le tênegeyiştneweye le sîstemeke û karkird û mîkanîzmekanî û araste û amancekanî, ke çendî perebsênêt, dewllemendan dewllementir û hejaran hejartir dekat!

dadperwerî beşêweyekî giştî le dabeşkirdnêkî beînsafanew ‘eqllanyaney desellat, pare, zanyarîyû azadîda derdekewêt beser hêze cyawazekanî komellgada L30

eger xwêner be wirdî serinc bdat, çend dêrêk xwartir nûseran bexoyan zor be cwanî rûy rasteqîney dadperwerîyekeyan nîşan deden, ke heman daxwazî şerîkedzanî saman û dahatî kurdistane; dadperwerî le dabeşkirdnî destkewtekan beser serkutuwanda!

ewey ke nûseran wek desellatî pêşnyarkraw wênay deken, fretir le kopunder (bay’) deçêt, dabeşkirdnî desellat, dabeşkirdnî pare, dabeşkirdnî zanyarîy û azadî lelayen desellatewe, her ewe mawe hawar bken, wern bo mezatxaney azadî! serincrrakêştir lewane destewajey “hêze cyawazekanî komellgeye”, dekrêt bzanîn û nûseran boman rûn bkenewe, ke hêze cyawazekanî komellge kên?

le komellge dadperwerekey nûseranda, dadperwerî taastî pare dadebezêt û hawşanî dabeşkirdnî pare, azadîş be ferde û men û kîlo beser “hêze cyawazekan“î komellgeda dabeş deken, ke dîsanewe dekatewe dabeşkirdnî tallan beser hêze ramyar û desellatixwazekanda!

ey ewaney ke hêz nên, çê? eger mrov gyanêkî azade, îtir dabeşkirdnî azadî wek pare le pay çî? katêk ke mrov bexoy gyanêkî azad bêt, îtir çi pêwîstî be bezeyîpêdahatnewey kesanî derewey xoy heye, ta beşe azadî bdenê? ya eweta le komellgey çînayetîda mrov azadî nîye û azadîş wek berhemî soz û bezeyî mrove desellatdarekan beser mrove jêrdestekanda dabeşdekrêt ya nûseran xerîkin be yarîkirdin be destewajekan, cadûman lêdeken û be xişkeyî mergî çîn û twêjekan radegeyênin û hêze ramyarekan dekene yekey pêkhênerî komellgey wênakirdûyan?! ewan deyanewêt em rastîye bşêwênin, ke mrovî azad tenya le komellgey azadda detwanêt bûnî hebêt û detwanêt azad bêt. komellgeyek ke leser koyletî zorîney komellge [çîn û twêje bindestekan], birsyetî zorîne û bêbeşî zorîne le dadwerî û dahat û saman û berhemekanî karî xoy damezrabêt, çon detwanêt perwerdgey mrovî azad bêt?