Çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/23
hejên
Serincdandinêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî/ beşî bîst u sêyem
Şeşem: le sayey xolawazkirdnî sitratîjyetewe bo syasetî geşesendin û berewpêşçûnî sitratîjî
Çakirdnewey têrrwanînî helle
Bo mesey geşesendin le kurdistanda L80
Le sîstemî sermayedarîda û lem serdemey xêrayî cîhangîrî û rmanî snûre nasîwnalîstîyekanî borcwayda îtir ştêk nîye û namênêtewe, ke nêwî sitratêjî nîştmanî û neteweyî bêt. Wek dezanîn ewey benêwî netewewe pagendey ew sitratîcey le sedey hejde û nozde û bîstda kirduwe, tenya borcwazî desellatixwaz û pawanger buwe. Çunke tenya nasîwnalîzm wek aydyolocyayek deytwanî xizmet be cêgîrkirdnî desellatî sertapagîrî borcwazî le beramber desellate herêmîyekan ya dagîrgeranda bkat, îtir ew desellate dwatir lejêr nêwî dîktatorî prrolîtaryada bûbêt ya lejêr nêwî desellatî neteweyî û dêmokrasî parlemanîda bûbêt, hîç le dewlletgerayî nasîwnalîzm û çepawillgerîy û mşexorîy borcwazî serwer le jêr dêwcamey neteweyîda nagorrêt. Eger çî yek dû sede efsaney neteweyîbûnî berjewendîye hawbeşekanî takî komellge brewî hebû, letek twanewey blokî bolşevîkîda cemserî bazarazad baştir û zyatir bwarî bezandinî snûrekanî bo derrexsêt û kompanya û bank û leşkre cîhangrekanî em ser ta ew serî dunya dekewne teratên û bîrî serbexoyî neteweyî û abûrî neteweyî û bankî nîştmanî (dewlletî) deçne mozexaney qonaxêkî beserçûy sermayedarîyewe.
Her boye qsekirdin le sitratîcî neteweyî debête hewllî gyanbeberdakirdnewey xewne neteweyye momyakrawekan û çîtir desellate nawçeyyekan pêwîstyan be pagendey lew core nîye û le beramberda tenya hewllî arayîşkirdnî ruxsarî dzêwî bank û kompanya cîhanluşekan deden, ke nûseran lem ser ta ew serî nûsînekeyan bo tenya carêkîş neyanwêrawe xoyan le qerey weha babetêkî tabû bden. Bellku bo rakêşanî dengî takî xoşbawerr be sinduqekanî dengdan bo lîstêk, hewllî wrrênekirdnewey efsane neteweyyekanî sedey nozde deden. Ewan dezanin le sayey cîhangîrî bazaazadekey nîolîbrallîzimda tenya yek sitratîc detwanêt letek dagîrkarî modêrn hellbkat, ewîş sitratîcî nawende cîhanîye çepawillgerekane û bes. Îtir qsekirdin le sitratîcî neteweyî û nîştmanîy serbexo, buwete xewnî ew kîje mnallaney ke lejêr karayî bawksalarîda pêyanwabû be letwanadabûnî maçkirdnî anîşkî xoyan ya girtnî pelkezêrrîne debne kurr.
Herweha amojgarîkirdnî borcwazî bewey prrojey drêjmawey kem qazanc pere pê bdat, le çawerrwanî gerranewey mesîh û hatnî mehdî destepaçanetir û efsananetre û wek ewe waye, ke dawa le mrovkujêk bkeyt, be destrrêjî çekekey benaw baxçeyekî sawayanda, ristekanî dadwerî bnûsêtewe. Emrro îtir baştir û roşintir le her katêkî dîke çîyetî û krrokî şarawey desellatî neteweyî derkewtuwe, emeş bo şwêngorrkêy nasîwnalîzmî kurd le opozsyonî çekdarewe bo desellat degerrêtewe, ke çîtir natwanêt wellamdanewe be pris û daxwazîye abûrîy û komellayetî û ramyarîyekanî takî komellge be dway kotayîhatnî desellatî dagîrgerewe bbestêtewe. Çunke ewrroke xoy desellatdare û be hemû şêweyek xoy hewllî serkutî bzave komelayetîye narrazî û dadixwastekan dedat û le bwarî serkut û destemokirdinda be ezmûntir û destikrawetir le rjêmî borcwazîy pêşû [ke dagîrger bû], rûberrûy cemawer debêtewe, eweş leberewey ke hêştake beşêk le cemawerî bindest le jêr karayî pagende neteweyyekanda be desellatî xoyî xoşbawerrn!
Zêderrewî nîye ger bllêyn lepall xewnî namaqullî be dubeykirdnî kurdistanda, wirdewirde kurdistan gorrawe bo yekêk lewllate efrîqîye narrêkû allozu bêsîstimû hejaru pîsupoxllekan. L81
Nûseran be raguzer belay xewnî “dubey”da têdeperrn û pêyanwaye, ke kurdistan dîwerrwalletîyekey “dubey”ye û emeş pozetîv nirxandinî xewnî “dubey”ye. Bellam ketwarî “dubey” rastîyekî tirman dexate berçaw, ke allugorrî rwalletîye le peywendî xêlayetîda. Apartman û koşke hewirxurênekanî “dubey” tenya detwanin gorranî corî û çendîy reşmallî xêllekanî “dubey” bin, egîna pêkhatey xêzanî û komellayetî “dubey” bendî heman demargîrî carane û le brî çend desellatîy serokxêllekan, encumen û desellatdarî koy serokxêlanî pêkhênawe û lewey ‘îraq û herêmî kurdistan le pêştir nîye! Lelayekî trewe le nêwan her çînedîwarêkî ew ballaxananeda, milyonan xewnî krêkaranî bengladîşî û pakistanî û hîndustanî û w…tid le gorr nrawn û koyletî krêkarî koçerîyan geyanduwetewe keşkelley asman û bûnete qurbanî destî borcwa û regezperiste ‘erebekan û mafyan xurawe. Ewe bêcge lewey ke her yeke lew koşke şêxinşînaney kendawî ‘erebî, bûnewete heracxaney jyanî jnan û sêksî zoremlê letek jnan û kçanî xizmetkar û koçerî wllatanî xorhellatî asya û efrîka.
Eme dîwî rasteqîney ew xewne berzeye, ke nûseran pêyanwaye desellatdaranî kurdistan natwanin pêy bgen! Meger xoyan watenî komellêk koşk û telarî narrêk û dûr le bînasazî guncaw letek awuhewa û hellkewte û şaristanî kurdistan, nmûneyekî ew pêşkewtne nîn? Meger çewsanewey koyleasay krêkaranî koçerî bengladîşî û srîlankî û xizmetkaranî etîwpî û flîpînî û …tid wek hawçînekanyan le “dubey” le kurdistan heman mamelleyan letekda nakrêt? Meger le sayey ew telare berzaneda rêwşiwênî xêllekî serokxêllan û derebegekan awedantir nekrawetewe? Îtir kame layenî ramyarîy û abûrîy wkomellayetî heye, ke “dubey” kirduwete beheştî xwastrawî roşnibîranî dadperwerîxwazî axir zeman?
Paşan, ey nûseranî dadixwast û mafperwer, ewe kame rwangeye, ke pall be êwewe denêt wllatanî efrîkî bkene yekey negorrî narrêkî û pîsupoxllî, xo kurdistanî êwe hîç kat wllatêkî îdall nebuwe, taku êsta be mexdurî bzanin, bewey le rîzî wllate efrîkîyekandaye?!
Herweha narrêkî û allozî û hejarî û pîsupoxllî wllate efrîkîyekan dîwî duwemî wllate rêk û naalloz û dewllemend û pakuxawênekane. Eger êwe sertopî roşnibîrî kurd bin, qurr beser tarîkbîrekan. Eger efrîka çete borcwakanî ewrupa û emerîka û çîn tallanî neken, be êsta û konîşewe le rûy samanî sruştîyewe le ewrupa dewllemendtir nebuwe û nîye?
Şaristanî efrîka le şaristanî ewrupay koşkî xwênmijî gellan û cînosaydgerî emerîkî û ustralî û nîwizlendî û asyayî û eferîkîye bumîyekan, mrovanetir û sruşdostanetir buwe û heye! Ewe wllate xawênekanî cêsernicî êwe bûn, ke krrîn û froştinî mrovyan be dêjayî 300 sall be fitway klîsakanyan kirde baw, ewe ewan bûn, le mawey pênc sede dagîrkarî kîşwerekanî dîkeda herçî taybetmendî mroyyane bû le efrîkîyekan û emerîkî û ustralîye bumîyekan û asayyekanyan send û herçî xû û yasay djemroyî û dîktatorî û xwênrrêjî û demargîrî nasîwnalîstî û ayînî bû, beser wllatanî dagîrkrawda sepandinyan[10].
Ba nûseran brron çîrokî kolonyalîzm “500 sall koylekirdin û kuştubrrî gelan” bixwênnewe, înca bên û birryarî narêkî û pîsupoxllî wllatate efrîkîyekan bden. Ewan lebîr deken, ke ewe rjême pasewanekanî sermayedarîn, ke efrîka û asyayan kirduwete dozexî ceng û birsyetî û bêmafî. Ewe diktore spîpêste nejadperiste reçellek ewrupîyekan bûn, ke vayrusî aydizyan dekirde xwênî nexoşanî reşpêstî efrîkay başûr û ewe papay vatîkan bû, ke bekarbirdnî kondomî le efrîka wek bergirî le aydiz, namorrallî û tabû kird!
Narrêkî wllatanî efrîka hem berhemî desellatdare hawçînekanî borcwazî kurd û ewrupaye û hem dîwî şarawey modêrne û banke modêrn û dewllete modêrn û yasa modêrn û jyanî modêrne, ke bes bekarbirdnî naylon û plastîk têda buwete herreşe le xudî jyan!
Emrro le kurdistanda corêk le hejarîy peydabuwe ke le qonaxekanî pêştirî komellgay kurdîda bûnî nebuwe, wek çon corêk le dewllemendîyş drustbuwe nek tenya le mêjûy kurdistanda pêşîney nîye, bellku lezor şwênî trî dunyaşda naydozînewe. L81
Hejarî zyatir û dewllemendî zyatir, rewtî asayî sermayedarî û pêgeyînî borcwazî netewen. Bew corey jmare dû le dûlay hawkêşeyekî matmatîkîda yeksane be yek ko yek, bewcoreş le hawkîşey sîstemî çînayetîda hejarî kemtir yeksane be dullemendî kemtir, ke weha barêk le sayey desellatî borcwazîda pêwîstî be çawdêrîy û bernamerrêjîy dewllet he yew dekate sermayedarî dewlletî, ewey ke caran ‘îraq peyrrewî ew modêle rusyey dekrid û nûseran pêywaye caran cyawazî hejarî dullemendî nebuwe ya kemtir buwe, hejarî zyatrîş yeksane be dullemendî zyatir, ewey ke nûseran beramberî purtubolle deken û be hemû şêweyek xoyan le qsekirdin le hokarî bnerreyî ew peresendne bken. Çunke qsekirdin le babetêkî awa, giştêtî sîstemeke cîhanîyeke dexate jêr pirsyarewe û emeş be puçellkirdnewey hewlle frîwderanekey nûseran tewaw debêt û perde leser nakokbûnî lîbrallîzmî borcwazî letek azadîxwazî takî bindest û nedar ladedat.
Ewey ke hejarî lerradebeder û dewllemendî lerradebederî lew corey kurdistan bo nûseran le zor şwênî dunyada nedozrêtewe, hewllî lexiştebirdnî xwênere ya naagabûnî nûserane le barudoxî abûrîy û ramyarîy û komellayetî zorbey wllatanî cîhan. Çunke lew wllate ewrupîyaneda ke nûseran tyayanda dejîn, desellatdaran natwanin nkollî le bûnî hejmarêkî zor mnallî xwar astî hejarî bken. Herweha peresendinî dewllemendî û lewlaşewe hejarî wek dûlay terazûyekin, qursibûnî yekêkyan be sûkbûnî ewtiryan tewaw debêt û gewretribûnî hawkêşeke bem coreye, le her şwênêk dewlletmend hebêt, hejarîş heye, le herkiwê milyonêr hebêt, be milyon hejar heye û le her şwênêk milyardilêr hebêt û …tid. Eme rewtî sruştî sîstemî sermayedarîye û ta ew sîsteme temenî drîjtir bêt, ew dû naberabere wawetir derron û nayeksanî qulltir debêtewe.[11]
Ewey ke em nahawtayye le wllatanî asya û emerîkay latîn û efrîka û ewrupay xorhellat leçaw wllatanî ewrupay xorawayî û emerîkay nakûr û ustralya û keneda, zyatir û berçawtre, bo ewey degerrêtewe, ke borcwazî wllatanî bakûr le dzî û tallanî samanî wllatanî wek kurdistan û ‘îraq û .. Tid kelênekanyan dapoşîwe. Eger nûseran rast deken û letek pagendekanî djî nadawerî û nehêştinî ew cyawazîye nwêyey kurdistan xellk nexelletênin, bo djayetî ew nayeksanî û nadadwerîye dû rêgeyan leberdemda demênêtewe: ya gêrranewey mêjû bo caranêk (serdemî be’s) ke pêyanwaye le êsta dadweranetir buwe, emeyan esteme, ya djayetî sermayedarî û serwerî çînayetî, ke birsîyetî û nexoşî û lanewazî û cengekan, payekanî temendirêjî pêkdehênin!
Be ray min, ewey sermayedarî pê drust û becê bêt, ewa debêt ew hejarîye le radebedereş be asayîtrîn dyardey peresendinî sermayedarî le kurdistan leberçaw bigrêt. Nûseranîş be pêçewaney pagendekanyanewe, bew pêyey ke xerîkî rewayetîdan û yasayîkirdnewey nayeksanîn, kar leser ewe deken, ke xellkî bhênne ser ew birrwayey ke nayeksanî hetahetayye û negorre û xebat û berhellsitî desellatî çînayetî bêhûdeye û çawerrwanî bezeyî û derkewtinî desellatdarî roşnibîr û fîlosof ya muhemedî mehdî bin!
Paşan nûseran deçne ser geşesendinî rasteqîne û çwar rehendî bo dyarî deken.
Yekemyan rehendî abûrîye ke tyayda xallî serekî brîtîye le drustkirdnî jêrxanêkî abûrîwa ke bitwanêt be berdewamî hem fresetî karkirdin bo destî karî pêgeyiştû lewllatda meyserbkat, l82
Rehendî duwemî geşekirdnî tendrust geşekirdnî komellayetîye. L83
Rehendî sêhemî geşekirdin rehende syasîyekeyetî ewey ke debêt beberdewam bîrî lêbkirêtewe eweye aya ew planû syasetî pêşkewtnaney ke hen, çende brru radey mitmanekirdnî syasî lewllatekeda gewredeken. L85
Rehendî çwarem le geşekirdinda agadarbûnî jîngew parastinêtî lepîsbûnû wêranbûn. L86
Xallî yekem, kurdistan wek beşêk û binkeyekî serbazî nîolîbrallîzm, natwanêt xawenî abûrî û planî serbexoy xoy bêt, katêk ke serbexoyî abûrî nebû, geşesendinî komellayetî tendrust decête xaney efsanebafîyewe. Çunke hemû geşesendinêkî tendrustî komellayetî pêwîstî be payey aburuîy tendrust heye, ke le sayey sermayedarîda, eme esteme û her pagendeyekî lew core, deçête xaney frîwdanî xellkewe. Wek pêştirîş wtim, geşekirdin û serkewtûîy rehendî ramyarîy, milkeçî rehendî serbexoyî abûrîye û bem core koşkî lmawî nûseran, paş tewawbûnî pagendekanî hellbjardin debêtewe toz û gerdî dem reşebay peresendî sermayedarî!
Herweha opozsyonêk ke nûseran xewnî xoyan pêwe grêdawe, tenya xem û amancîk ke heyetî, wergirtnî beşî zortre le tallanî û gêrranewey derkrawanî partîy û zyatir lebarkirdnî zemîney sermayeguzarîye bo kertî taybetî ya sermayedaranî na partîy û tekandanî zyatre be taybetîkirdnewey kerte dewlletîyekan. Ewey elf û bêyek le ramyarîy û abûrî bzanêt û be wirdî pagendekanî lîstî goran bo dadperwerî û yeksanî û azadî tawtiwê bkat û herawhuray parlemanî û druşmî brîqedar û nawerrokboş frîwî nedat, ewa pey bewe debat ke daxwazîyekanî ew opozsyone tenya yeksanîye bo sermayedaranî derewey pidk û înk letek sermayedaranî nawewey ew dû parte, dadperwerî le dabeşkirdnî tallan beser lêprisrawanî şax û azadî sermayeguzaranî dîke le krrînewey kerte taybetîyekan û destirrageyiştinyan be kursîyekanî naw parleman û derkirdnî birryar le qazancî xoyan. Aya bêcge leme zyatir, hem le bernamey lîstî gorran û hem le manîfêstekey nûseranda hîç awrrêk le azadî û yeksanî û dadperwerî komellayetî le derewey baznekanî serwerî û derewey bazney destebjêrî “roşnibîran” û destebjêrî ramyaran û “berrêweberanî kare abûrîye serekîyekan”, hîç qseyekî tiryan bo komellge heye?
Perawêz:
[10]dîsmond tutu debêjêt ” katêk ke misyonêrekan hatne efrîka, ewan încîlyan hebû û ême zewî. Wityan “rêman bden perestyarî bkeyn.” êmeş çawman nuqand. Katêk çawman kirdewe, încîl hî bû û zewîyekanîş hî ewan.
When the missionaries came to Africa they had the Bible and we had the land. THey said “Let us pray.” We closed our eyes. WHen we opened them we had the Bible and they had the land.- Desmond Tutu, hittp://en.wikipedia.org/wiki/Desmond_Tutu
[11]. Rêjey hejarî le allman: bepêy twêjînewey înistutî twêjînewey abûrî allman (DIW) le fêbrîwerî 2010da berzibûnewey hejarî be radey 11.5 milyon kes bepêy dahatyan le xwar hêlî hejarîyen, ke dekate 14%î danîştwanî allman û leçaw 10 sall lewewber radey hejarî be rêjey 4% zyadî kirduwe. Bepêy tazetrîn amarekan 84 milyon kes wate 17%î danîştwanî ewrupa leberdem metrisî hejarî dan. Herweha bepêy amarekanî UNICEF le sallî 2005da ke leser 26 wllat encamîgîrî krawn; le suyisra 6.8%, le allman û nemsa 10.2%, le yaban 14.3%, le emerîka 21.9%î mnallan le hejarîda dejîn.
Be the first to comment.