çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/ 15

hejên

serincdandnêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî/ beşî pazdehem

sêhem: gringî ledaykbûnî dîdêkî dîke bo syasetû pêdawîstî ledaykbûnî nuxbeyekî syasî nwê L38

katêk em serdêrre ya serbabete dexwênîtewe, bê sê û dû degerrêytewe ser nawende cihyanîyekanî binke le emerîka, ke sallane çendîn milyard dolar xercî rakêşanî lawan le wllatanî cîhanda bo beşdarî le ramyarîy baw û beşdarî le dengdanekan û hellbjardnekanda deken. le beramberîşda eger serincî beşdarîkirdnî xellkî le dengdanekan lem ser ta ew serî dunyada bdeyn, ewa boman derdekewêt, ke le çend sallî raburdûda berrêjeyekî berçaw beşdarî û hogrî xellk bo dengdanekan gorrînî em lîst bew lîst, rûy le kemî û hatnexwarewe kirduwe û her emeye, ke nûseranî destebjêrixwaz û berterîxwazî herasan kirduwe û bo em mebeste kewtûnete xo û dexwazn be gorrînî demuçawekan, mijdey dahatûyekî geş bden.

nûseran zor be wiryayyewe, xerîkî mamexemeyî û hewllî rizgakirdnî desellat le çûne-jêrpirsyarn, nek desellatdaran, boye deyanewêt be tawanbarkirdnî fllan lêprisraw û desellatdar be nexwêndewarî û nezanî û neşarezayî, desellat û serwerî wek serçawey gendellî û stem û bêrêzî be mrov le jêrpirsyar rizgar bken û destebjêrêkî dîke, bkene hetwanî zamekan.

ledaykbûnî rwangeyekî nwêy ramyarîy ya rwangeyekî xoşbawerrane be ramyarîy baw û balladest? eger leme bugzerêyn, ewa debêt le xoman bpirsîn, aya grift le konbûnî destebjêrî ramyarîydaye ya le xudî hebûnî destebjêrekanda? meger destebjêrkirdin û plebendî mrovekan û pêbexşînî plewpayey naberaber, serçawey hemû nadadwerîyekî komelayetî nîn, îtir karkirdin bo qutkirdnewey destebjêrêkî dîke le pay çîye û bêcge le zyadkirdnî nehametî û nadadwerî û gendellî û pşêwî komellayetî çî dîke berhem dehênît?

1-dzêwî manakanî syaset le kurdistanda L38

ewey le kurdistan xellk ramyarî be drokirdin û xelletandin û perdepoşkirdnî rastîyekan têdegat, be pêçewaney araste û têgeyîştin û ew amancaney ke nûseran le pênawîda xoll dekene çawî xellk, nîşaney têgeyîştnî drust û ketwarbînîy û huşyarbûnewey xellke. çunke ramyarî (yarî ramkirdin) wek ezmûnî xellk le komellêk partî corawcor le rastewe bo çep û nasînî komellêk bzavî çekdarîy le mawey zyatir le nîwsededa, herweha derkewtnî dîwî rasteqîney dêwcamey deselatî neteweyî û praktîzebûnî dîwî ketwarîy bellênekanî şax û aşkrabûnî destî seranî borcwazî kurd, derîxist, ke ramyarîy destebjêrekan bêcge le frîwdanî xellkî, hîçîtir nîye. ewey nûseran hewllî bo deden bergirtnî xore be bêjing. ezmûnekanî ewrupay xorawayî û wllatanî cyawebûy blokî xorhellatî û emerîkay latîn û efrîka ewe nîşan deden, ke ew core hewllane ke sallanêke nawende cîhanîye peywendîdarekan be handanî lawan û xellk begiştî benêwî “rêkixrawekanî komellgey medenî” bo beşdarî le geme daxrawe bêserencamekanî hellbjardne parlemanîyekan û dengdanda, neytwanîwe ew karayyey hebêt, le beramberda roj be roj xellk le bazney daxrawî ew geme cadûyyeda derdeçêt û xoy rizgar dekat û le derewey ew bazne bo çareserekan degerêt. eger serincî hellbjardnekanî dû sallî raburdûy ‘îraq û kurdistan bdeyn, rastî eweman bo derdekewêt, ke xellkî dengî le parte cêkewtekan sendewe û dengyan be lîstêkî tirda, bellam le maweyekî kemtir le sallîkda dengderan boyan derkewt, ke seranî ew lîsteş şagirdanî kesanêkin, ke dengderan lêyan tekîwnetewe.

bigre hewilldrawe ew qena’ete lay xellk bçespênêt ke eme sruştî rasteqîne syasete, beşêweyek ger xellkîy drow fêllî syasîyekan dozyewe, besruştîy bzannû wek yekêk lerêsakanî syaset temaşay bken ke şayenî rawestanû rexnekirdnû redkirdnewe nye. L38

puxt û pak ramyarîy borcwazî her eweye, ke desellatdaranî herêmî kurdistan pêyhelldestin û be bekarbirdnî baştrîn şêwaz û karatrîn amraz bo frîwkarî xellk karî leser deken. emeş tenya le pênaw maneweye le desellatda û msogerkirdnî mşexorîye beser komellge û take bêdesellatekanewe, ke be kurtî dekate berdewamî çewsandnewey çînayetî be nirxî koylayetî zorîneyekî frîwdraw, ke emeş pêwîstî be ramkarî destebjêrî nwê û lêzantir heye.

berray min, carêkî dîke fêllkirdnewe le xellk û xoşbawerrkirdneweyan bewey ke ramyarîy borcwazî detwanêt ştêkîbêt, ewperrî frîwkarî û drokirdne letek kesanêk ke hêşta raran û betewawî lewe huşyar nebûnetewe, ke desellatdarî cenrrallêk bêt ya fîlosofêk, tenya detwanêt leser payey çewsandnewe û koylerragirtnî tak bo serwerî darakan û mîrzakanyan rawestabêt û hîç cyawayyekyan nîye û mercî payedarbûnyan koylemanewey take bo serwerîyan. eger ramyarî ewe nîye, ke xellk be hezaran qurbanî û bedbextî û awareyî û birsyetî û zîndan, ezmûnî kirduwe, edî kameye? çi bellge û selmêndawêk heye, ke pallpiştî mijde û pagende bêbnemakanî nûseran bkat? çi bellge û mitmaneyek heye û detwanêt pallpiştî rastgoyî û cyawazî geme ramyarîyekey ewan û ewanî dîkey ber le xoyan bkat? çon birrwa bkeyn, ke destebjêrî taze, wek destebjîrî kon û medêl beserçû kellbey nanêtewe cestey komellge? eger çî, em pagendane, le goşekanî dunyada kem nîn û sedan car taqî krawnetewe û seryan le heman gendllîyewe derçuwe, aya nûseran le dunyada nmûneyek le destebjêrî nagendell û naserkutger û nadrozn û naxellkîy şik deben, bîxene berçawî êmey xwêner?

bepêçewaney em têgeyiştne narrastû bawey syasetewe lay nuxbey syasî balladest le kurdistanda rîformî syasî le kurdistanda pêwîstî be berhemhênanî dîdêkî dîke no syaset heye, dîdêk syaset wek hunerî berizkirdnewey berdewamî astî jyanû pêşxistnî komellgaw parastnî hawsengî komellayetîû geşۊdan be dunyay madîû namadî însanekan wênadekat. L39

nûseran dekewnewe pyahelldanî bêbnema û rîzkirdnî wajey xoşxeyallger be sîstemî nadadwerî çînayetî, bellam le serapay bername narrastewxo handerekeyanda bo dengdan be (lîstî şagirdanî cenerrallî tawan), take nmûneyek le dunyay ketwarîda naxebe rû, ke ramyarî pêçewaney ewey ke xellk têygeyîştuwe û derkî kirduwe, rûydabêt û rûbdat ya layenîkem bew araste rêy kirdbêt û bkat. le dunyay derewey dro û frrufêllî ramyaran û şagird- fîlosofe rawêjkarekanyanda ewey detwanîn, bîbînîn, hestî pêbkeyn, bîbîstîn û webîrî xomanî bhênnewe û berawirdî bkeyn, ramyarî û kayekanî parleman, gemeyekî serlêşêwênerî frîwkaraneye, ke berdewam newe le dway newe desellatixwazan û rawêjkaranyan hewilldeden pênase û ruxsarêkî trî xoşbawerrgerî pêbbexşin. mêjû bêcge lem wane hezarbare buwe zyatir, ştêkî tirman naxate berdest!

ewey min lem ristaneda deybînim, derbrrînî ew wteye ke xellkî bêdesellat û stemdîde be”mêgel” dezanêt, her wek çon desellatdaran weha mamelleyan letek zorîney komellgeda kirduwe û deken. em çwar nûsere heman mamelle letek awez û hest û nestî xellk deken û pêyanwaye detwanin, wa be asanî ta ser xellk le xewallûîy û frîwda rabgrin. eger wa nîye, em dro û awejûkirdneweyey ramyarî( ke watay wajeke dekate yarî ya gemey ramkirdin, ramkirdin, destemokirdin, lexiştebirdin, barhênan bew corey ke dexwazî, fêll) le pay çîye û handerî weha hewllêkî frîwderane çîye? çi bellge û pasawêk heye, ke bo êmey xwêner bselmênêt, zorîneyek be kirdewe bew derencame geyiştuwe, ke ramyarî, kayeyekî droznaneye, xrap û çewt têgeyiştuwe û le beramberda çwar rdênispî desellat û serwerî çînayetî drust lewe geyiştûn, aya hîç bellgeyekyan bo selmandnî ewe heye?

le serûy hemû emaneşۊewe, syaset manay parastnû gewrekirdnî mana sitratîjîyekanî mitmanew asayşî komelayetîye, le rêgay dozînewey hawkêşeyekî yasayîû exlaqîû exlaqî guncawewe lenêwan ewaney desellatyan bedesteweyew hukimdeken, legell ewaneda ke hukimyan beserdadekrêt. herwehalenêwan ew hêzu layene cyawazaneda ke le satewextêkî mêjûîy dyarîkrawda wek gemekerî syasî be aydîlojyaw bîrkirdnewe cyawazewe amadenû kardeken. L39

eger xwêner be wirdî em destewajane bixwênêtewe, boy derdekewêêt, tenya le beyasayîkirdnî koyletî û gendellkirdnî morrallî xellk, desellatdaran bew amance degen, ke fermander û fermanbeserdakraw le dûlay hawkêşeyekî yeksan û hawarasteda yekbgirnewe. rêk ewey ke be ramyarîy hellpe û monopolkirdin le sayey bernamey xawen cîhanbînîyekanda bo taybetîkirdnewey kerte giştî û dewlletîyekan, beşêk le xellk betêkewtin û suranewe le bazney gendellî û dawakarî beşî yeksan le tallan û dzînî samanî komellgeda, bûnete beşêk le sîstemeke û parêzerî, eme ew ramyarîyeye, ke nûseran beteman le hawkêşeyekî yeksanda raybgrin û pyadey bken, îtir nazanim rexneyan le desellatdaran bêcge le dawakardnî beşî zyatir lew gendellîye, çîye?

eger be wirdî serinc bdeyn, nûseran be şardnewey mebestyan le jêr komellêk destewajeda dellên, ramyarî le rêgey dozînewey hawkêşey yasayî û morrallî, watay dabînkirdnî mitmane û asayîşî komellayetîye! asayîşî komellayetî û hawkêşey mitmane le nêwan deselatdaran û desellatbeserdakrawan çîye? meger her ew dro û frîwdane nîye, ke xellkî be ezmûn û kirdewe pêygeyiştuwe? meger ramkirdnî xellk le baznekanî desellat û bêdengkirdinyan nîye, ke dekate asayîşî sermayedaran û serweran? aya hîç locîkêk heye, pallpiştî weha grîmaneyek bkat, ke ramyarî be piştbestin be rastgoyî û awezgîrîy, detwanêt beşxura û beşxor, serkutkraw û serkutger, xizmetger û xizmetdiz, berhemhêner û berhemdiz, le hawkêşeyekî yeksan û dadperweraney komellayetîda kobkatewe û serbanî ew pêkhateyeş asayîşî komellayetî ragîraw bêt leser çwardîwarîy kîşmekêşî desellatixwazî partekan û berterîxwazî destebjêrekan?????

demuçawe syasîyekan be xêrayyekî rêjeyî bgorrên, wanebêt sî sall ya çil sall yek kesû yek grupû yek nuxbey negorr hemû amrazekanî desellatyan leberdestabêtû asoyek nebêt bo bo cêgirtnewew gorranyan. L40

nûseran hîç sill lewe nakenewe ke bllên be gorrînî demuçawekan zû zû xellk frîwbden. katêk ke serincî em têrrwanîne rwalletîye le sruştî desellat û rollî ramyarî û pêdawîstî opozsyonî beşixwazî nawparleman dedeyn, lingewquç têgeyiştin le serçawe û bnosî grift û kêşekan berçaw dekewêt. nûseran dexwazn be gorrînî rîjeyî çend sall carêkî demuçawekan, griftekan çareser bken. aya eme nakatewe geme rêwyanekey pêşûtir, ke ragirtnî xellke le çawerrwanîda, “dey ba bzanîn emeyan çî dellêt û çî pêye“, “ba emeş taqî bkeynewe” …? aya eme her ew gemeye nîye, ke serwer û destebjêre emerîkî û brîtanî û ferensîyekan çend sedeyeke taqî dekenewe; le dêmokratewe bo komarî û le komarîyewe bo dêmokrat, eger pêwîstîşî kird, bepêy barudox û şwên, lîbrrall û çepîşî têdeken û bepêy rîjey xwastrawî zorîne bo fermanrrewayetî, hawpeymanî le gewre û giçke ya gewre û gewre drust deken?

nûseran xoyan lewe naaga deken, ew diz û mşexoraney ke çend sall carêk degorrdrên, pêştir bepêy proje û amargîrî nawende handerekan bo beşdarî le dengdan, kandîde serekîyekanî parte gewrekan le masmîdyada berceste dekrên û dekewne bizwandnî sozdarî takekan bo şitgelî wek ayîndarî û nîştmanperwerî û neteweperistî û zor xoşbawerrîy bogentir. eme bêcge le birrwaname û rêwişwênî komellayetî xêzanîy kandîdekan!!

le kurdistanda peywendî xellk legell nuxbey syasî balladestda leser tris, bêbirrwayî, lêpirsînewe, milkeçîû drokirdin drustbuwe. syaset le kurdistanda hêşta gemey rîzbendkirdnî mrove bepêy gewrew bçukî, hunerî pollînî mrove le berzewe bo nzim, le rêzdarewe bo bêrrêzu le gwêrrayellewe bo bîgwêû ajaweçî. L41

nûseran rexneyan le ramyarî le kurdistan heye, ke xellk bo gewre û bçûk, nawdar û bênaw polên dekat, başe eger em rexneye peygîr û rastgoyaneye, îtir şîwenî nûseranî xo be destebjêrzan û fîlosofanî axirzeman le pay çîye, ke dexwazn destebjêrêkî dîke cêy ewaney êsta bigrêtewe, ke le pley yekemda xoyan ya kesanêk ke berjewendî ewan baştir msoger dekat, leberçaw degrin. meger destebjêrî û berterîdan be kesêk ya komelêk leber nûserbûn û hunermendbûn û kone pîşmergebûn, be zewî wergirtin û muçey taybet û xercî hatuçoy derewe û nawewe û zor ştî tir, beşêkî berçawî ew gendellî û cyawazkarî û frîwdane nîye, ke desellatdaran le pênaw manewey xoyanda encamî deden? aya nûseran rexneyan lem layeney gendellî û destebjêrgerî heye, ya her mamrî hawsêkeyan pêy pîse?

ewe tenya ramyarî cêkewtû le kurdistanda nîye, ke mrovekan be pozetîv û nîgetîv polîn dekat, bellku ewe rwangey serwerî û destebjêrîye, ewe rewayetîdan be nayeksanî abûrîy û komellayetîye, ke mrovekan polîn dekat. katêk ke pêtwabêt serwer û bindest, hejar û dewllemend, zana û nezan, roşinbîr û tarîkbîr, sruştî û pêdawîstî komellgen û rêje û hawkêşeyekî negorrn û bo aşkirdnewey ya ragirtnî dûlay hawkêşeke pêwîstman be myancîgerî ramyaran û fîlosofan heye û pirsêkî negorre, xud be xud xerîkît xellk bo milkeçî û mildan bew polêne bangewaz dekey û bewe goşyan dekeyt, ke bîr le gorrîn nekenewe û eme çarenûse û baştre hewllî paranewe û rêzgirtin le yasay koyletyan bden, baştre kesanêkî dîke bkene şwaney xoyan!

nuxbey syasî kurdî yekêke le nuxbe here nexwêndewarekanî naw komellgay ême, nuxbeyeke ne roşinbîrîy syasî heye, ne roşinbîrîy giştîşî heye, ne ew heste ’emelyeşî heye ke pîşۊgewrekanî dîke le komellgay kurdîda heyane, hendêk le qsekeranî em nuxbe syasîye be çeşnêk bêzrawew bêzmanû naagan, hendêkyan ke bo mîdya bêganekan qse deken hemû abrrûy neteweyî ême dexene metirsîyewe. L42

wteyekî pêşînan heye, ke delêt “kurd bidwêne û xoy basî xoy dekat“, eweta nûseran leser heman şêwazî gêl û nezanzabînînî xellkî nexwêndewar, pêyanwaye ramyarîkirdin detwanêt tenya behrey xwêndewaran û roşinbîran bêt, emeş bo serçawey be mêgelzanînî xellkî nexwêndewar û bêbirrwaname degerrêtewe. em têrrwanîne lutberzaneyey nûseranî kurd betaybet ewaney destebjêrkrawn û bûnete mîrzay desellatdaran û desellatixwazan hênde şermawere û qêzewne, ke mrovî azadîxwaz kas dekat. bo ewey nawerrokî pagendey frîwderaney nûseran derkewêt, her hênde bese, mrov wşe rêzkrawekanî wek mafî xellk û yeksanî û dadperwerî letek rwangey hellawardindnî xellk bo zana û nezan, şareza û neşareza, roşinbîr û tarîkbîr, xwênedwar û nexwêndewar û lewêwe mafpêdanyan û dyarîkirdinyan be fermanrrewa û fermanber, berawird bkat. em dûrûye temenkurte, le karî ew droznane deçêt, ke şarezayî hunerî drokirdin nîn û paş risteyek, ristey pêşûy xoyan lebîr deken.

eger be pêwerekey nûseran, xwêndewar û roşinbîr bo desellat û fermandan, nexwêndewarîş bo jêrdestî û fermanbirdin, hawkêşeke şîtell bkem, ewa mafî mrovî kurd ya maf û dadperwerî bo takî kurd[ eger lewe bguzerêyn, ke kurdistan nakurdîşî têda dejîn û şayistey heman maf û dadperwerîyen], ewa detwanîn ew mafe be astî ew mafane berawird bkeyn, ke takî ewrupî be ajelle mallîyekan (destemokan)î xoyan rewa debînin, wate debêt mrov le rêwişwênî berzî xudsazî xoyewe, bezeyî be seg û pşîlekanîda bêtewe, her bew coreş nûseranî xo bexwakirdû, le payeberzî xoyanewe helî karkirdin û mafî nîştecêbûn û poşakpoşîn û msogerî xwardin û xwardnewe û derman û hetwan be xellkî nexwêndewar û fermanbeserdakraw rewa debînin, be mercêk weku seg û pşîlekanî ewrupa berdewam destupêy bezeyîdaran blêsnewe.

eger nûseran çawî xoyan bkenewe, layenîkem le hendêk şwênî kurdistanda ke be qonaxî xêlayetîda têneperrîwn û zû nîştecê bûn, mrovayetî mrov û rêzî mrov û mafî mrov û yeksanî û azadî û dadpewerwerî mrov berawird be dêmokratrîn wllatanêk ke nûseran xewnyan pêwedebînin, mrov asûdetir û berrêztir û benrixtir buwe û jyawe! lenaw xellkî nexwêndewar û sakarî caran rêz û xuşewîstî û pakî berawird letek korrukomellî ewaney be roşinbîr û ramyar nasrawn, zyatir û mroyanetir û berçawtir buwe. çunke lewêda pênawî xelletandnî xellk û fermandan beser xellk û polênkirdnî xellk kemtir buwe. nek le komellgekanî caran û pêş zallbûnî borcwazî, tenanet eger le êstaşda berawirdî morrallî û mroyî û rastgoyî le nêwan xwêndewar û nexwêndewar, ramyar û narramyar, “roşinbîr” û “narroşinbîr” û be kurtî ewaney ke xoyan le serûy xellkewe debînin, bkeyn, ewa tay terazû belay rastgoyî û pakî û moraldrustî û mrovayetî nexwêndewar û narramyarekanda deşkîtewe. nek her şerme kesêk mrovekan bewcore; nexundewar û narramyar û ewey pêydellên ”na roşinbîr”, pollîn bkat, bellku şerme mrov le astî weha sukayetîyekda bêdenge hellbjêrêt. be boçûnî min destî qellêşawî cutyarêkî nexwêndewar, ke bêcge le jemêk ziktêrî û asayîş û serpenayekî guncaw û peywendîyekî komellayetî dûr le dro, xeyallêkî dîkey nîye, le tacî serî serweran û dîgrî ekadêmî “roşinbîran” û planî desellatixwazî û serwerî yasakeyan û dêmokrasîyekeyan û allakeyan berrêz tir û pirr şanazître!

min pêçewanewey ewe debînim, deselatdaran brîtîn le saxteçîye ramyar û roşinbîr û xwêndewarekan. çunke ta xwêndin (xwêndnî desellatgerayane) le kurdistanda brewî nesendbû, saxteçî wek ramyaran û roşinbîranî emrro kembûn ya her nebûn! pêwîste nûseran ewe bzanin, ke saxteçîyanî emrro perwerdey fêrgekanî borcwazîn û le polekanî nasîwnalîzm û dêmokrasî parlemanîda perwerde bûn û hawşan û hawçînî dêmokratêkî wek (corc buşî kurn)!

bellam bûn be syasî le kurdistanda waylêhatwe pêwîstî be hîç behrew hunerêk nîye ….ewey kesêk pêwîstyetî bo boewey bbêt be syasîyekî nawdar, tenya nzîkî ya dûrîye lem yan lew serkirdey syasî, lem ya lew ballî naw hîzb, lem ya lew xêzan û bnemalle. L42

nûseran ewe nadîde degrin, ke amanc û handerî ramyarekan ya ramyarîbûn le gemey parleman û serwerîda, geyîştne be desellat û desellatdarbûn û parastnî rêwişwênî desellat, pêwîstî be têkişkandnî morrallî mroyî xellke, bekuştdanî xellk û frîwdanî xellke, her ewey ke desellatdaranî kurdistan deyken, be wirdî û drustî ramyarîye, ramyarîyek ke le encamî têkişkanî berey azadîxwazî şorrş û raperrînekan û bedesellatgeyiştnî roşinbîrekan [nmûne têkişkanî komuney parîs û gerranewey serwerî çînayetî borcwazî] bo nêw jyanî emrroman şorrbuwetewe, eweye ke nûseran dexwazn be pîrozrragirtnî paporre şeq û şrrekey le kurdistan le nuqimbûn û tekînewey xellkî rizgarî bken û cêy xallî ayîne beserçuwekanî le jyanî xellkda pê pirr bkenewe!

ewe kame hunere, bêcge le komelêk bellêndanî pêş hellbjardin û kirdeyîkirdnî komellêk rîform le berjewendî sermayedaran û lêsendenewe û dabezandnî astî jyanî zorîney takekanî komellge, ke ramyaran leser bnemay gemeyek, ke nûseran xellkî bo frudeden, pêyhelldestin û heyane? kameye ew hunere, ke nexwêndewarêk natwanêt pêyhestêt? aya hemû kesêk natwanêt wek ramyarekan û parte dêmokratekanî ewrupa le katî hellbjardnekanda be wrujandnî hestî nejadperistî û dirwodelesey parlemanî xellkî frîw bdat û dengekey lê bistênêt û dwayş be pêçewaney pagendekanîyewe reftar bkat û be byanûy berjewendî giştî û hemuwanîyewe le qsekanî paşgez bêtewe?