regekaní enarko- sendíkalízm
núsíní: rudolf roker
ú. le farsíyewe: hejhén
zorék le enarkístekan, betaybet le wllataní latín, beshékí zorí calakíyan le bzaví krékarída encam dawe, lewéwe le sallaní dwayída bzaví enarko- sendíkalístí le dayk bú. bnema tíoríyekaní enarko- sendíkalízm le férkaríyekaní soshyalízmí azadíxwazane ya enarkízmewe sercawe degrin, le katékda shéwey rékixraweyyekey le bzaví sendíkalízmí shorrishgéraney sallaní 1895 -1910 wergírawe, betaybet ewey ke le ferense, ítalya ú íspanya, zor geshey kirdbú. be shéweyekí gishtí, endéshe ú shéwazekaní taze nebún. zorbeyan péshtir be qullí le rízekaní néwneteweyí yekemda dengyan dabuwewe, katék ke peresendní perwerde hizríyekaní encúmení sertaserí, geyishtbúne lutke. em babete le késhmekéshekaní lemerr gringí rékixrawbúní abúríy krékaran, le kongrey cwaremda le bazíl 1869, be rúní derkewt. le raportékda lemerr em pirse, ke Eugene Hinis lepésh kongrewe be néwí fídrasyoní belcíka amade kirdbú, bo yekemín car rwangeyekey tewaw taze lemerr em babete xraye rú, ke lékcúnékí ashkray letek endéshekaní robért oén ú bzaví krékarí dehey 1830 íngland hebú.
bemebestí bedesthénanékí leme, péwíste eweman lebír bét, ke ew kat, férge cyawazekaní soshyalízmí dewletí, serincyan nededa ya le bashtrín barda kemtrín serincyan dedaye yekétíye krékaríyekan. blankíyekaní (Blanquistis) ferense, ke amancí destbecéyan serkutgerétí soshyalístí bú, ew rékixrawaneyan tenya be ríformíst lebercaw degirt. férdínan lasal (Ferdinand Lassalle) ú pashrrewaní gisht hewllékí xoyan xistbuwe pínaw wabestekirdní krékaran be partékí ramyaríyewe ú neyaraní qínledllí her core yekétíyekí krékarí bún, ke péyan wabú régrin leberdem geshey ramyaríy cíní krékar. markis ú pashrrewaní ew katí, danyan be yekétíyekanda dena, péwístí yekétíye krékaríyekanyan bo bedesthénaní komellék péshkewtin le sístemí sermayedarída pé bash bú, bellam lew bawerreda bún, ke pash lenéwcúní sermayedarí, ewa ítir kotayí be rollyan dét ú her letek geyishtin be soshyalízm rénwéní tenya lelayen díktatorí prolítarya encam dedrét.
le bazíl bo yekemín car em bírokeye kewte ber lékollínewe ú hellsengandní térutesel. bocúngelék le raportekey belcíkada ke lelayen híniz(Hinis) xrane rú, nwéneraní íspanya ú curay suyisra ú gewretrín ballí beshí ferensí téyda beshdaríyan kird. pishtyan bem bnemaye bestbú, ke yekétíye henúkeyye krékaríyekan, tenya pédawístí komellgey henúkeyí nín, bellku wawetir le hestebúní abúríy sosyalístí lebercaw bgírdrén ú bem péye, erkí néwneteweyí bú, ke krékaran bem erke roshinbír bkat. leber ewe kongre em birryarnameyey pesend kird:
”kongre radegeyénét, ke péwíste hemú krékaran bo pékhénaní yekétíyekan bo bergrí le píshe corawcorekanda tébkoshn. letek pékhénaní her yekétíyek, yekétíyekaní tir ke lew písheda calakí deken, debét agadar bikrén, taweku zemíney yekétí sertaserí her písheyek lebare, destpébkrét. erkí em yekgirtne kokirdnewey hemú daxwazíye peywestekane be píshekey, pagende lemerr péwergelék ke debét be shéweyekí gishtí cébecé bikrén ú hellsengandní bashíy cíbecékirdnekeyan, bew radeyey ke le twanada heye, sístemí kréyí henúkeyí be fídrasyoní berhemhéneraní azad céy bgírdrétewe. kongre dawakarí arastey encumení gishtí dekat, taku serinc le hawpeymaní yekétíye krékaríyekan le hemú wllatan bdat.”
híniz le bellgenamekanída lemerr birryarnamey péshnyarkrawí komíte rúníkirdewe ” le régey em nmúne dúlayene le rékixrawí yekétíye xocéyyekaní krékaran ú yekétí gishtí her písheyek le layek ú berréweberayetí ramyaríy encumene (shura) krékaríyekan le layekí trewe, nwénerayetí gishtí krékaran, leser astí herémí, sertaserí ú néwneteweyí dexréte rú. encumení yekétíyekan ú rékixrawe píshۊsazíyekan, céyí mírayetí henúkeyí degrétewe ú bem core nwénerayetí krékaran be yekcar bo hemíshe, bebé míríyekaní péshútir , encam dedat.”
em bíroke nwéye le dannan beweda ser helldedat, ke her shéweyekí abúríy tazey komellge, shéweyekí ramyaríy taze le organízmí komellayetí letek xoyda dehénít ú tenya be derbrrínékí kirdeyí detwanrét bedíbhénrét. peyrewaní em endésheye, dewllete neteweyyekaní henúke, tenya be hokarí ramyaríy ú parézerí cíne behrekéshekan debínin ú leber ewe hewllí destbeserdagirtní deselatí ramyaríy naden, bellku bo lenawbirdní hemú sístmékí desellatí le komellgeda, tédekoshn, ke mercí daxwazí serekí her core serkewt ú behrekéshíyekí téda bedí deken. ewan lewe geyishtún, ke shanbeshaní pawangerí darayí, pawangerí desellatísh debét lenaw bibrét. le dannan beweda, ke serdemí serwerí mrov beser mrovda beser cuwe, hewllí nasíní coníyetí berréweberayetí karubarekanyan dawe. ya bew corey ke bakunín, yekék le péshenganí enarkosendíkalízmí hacerx wtuyetí:
lewéwe ke amancí rékixraweyí néwneteweyí, berpakirdní míríye tazekan ya serkutgerekan níye, bellku lenawbirdní radíkallaney her core desellatékí dabrrawe, kewate debét rékixrawékí tewaw cyawaz le rékixrawí dewlletíy hebét. be her radeyek ke duwem serkutger, nasrushtí, tundutíjh, namo ú djhe be geshey srushtí berjhewendí ú xrízey xellke, debét rékixrawí néwneteweyí be heman rade azad, srushtí ú le hemú rúyekewe letek xwastekan ú amadeyyekaní xellk guncaw bét. ey rékixrawí srushtíy cemawer cíye? rékixrawéke leser bnemay píshe corawcorekaní jhyaní kirdeyí rojhane, karí corawcor, rékixrawbún bepéy píshekan ú yekétíye písheyekan. katék ke hemú píshesazíyekan, hemú beshe kishtukallíyekan, le néwneteweyída nwéneryan hebét, rékixrawekaní, rékxistní cemawerí xellkí zehmetkésh, hatuwetedí.
le boneyekí tirda: “hemú em lékollínewe kirdeyí ú gringaney bwarí zanistí komellayetí, ke lelayen xudí krékaranewe le beshí píshekanyanda ú le taqíge taybetekanyaní karda encamyan deden, be tebayí ú rékewtin ú drust bírkirdnewe ú shyawí selmandní tíorí ú kirdeyyan degeyénét, ke azadí kotayí ú tewawí krékaran bemercék meyser debét: ewey ke sermayey péwíst bo kar, lewane kerestey xaw ú hemú amirzaekaní berhemhénan, lewanesh zemínekan, le layen gisht krékaranewe dabín bikrén, nek le layen kesaní derewey krékaranewe… rékixrawekaní beshe písheyyekan, fídrasyonekanyan le néwneteweyída ú pékhénaní jhúre krékaríyekan, danishgeyekí gewre bo krékaraní néwneteweyí pék dehénin, ke tíorí ú kirdar améte bken, ewan detwanin ú péwíste zanistí abúrí bixwénin, péwíste le néwan xoyanda bnemakaní nezmí nwéy komellayetí, ke birryare cégrewey dunyay borijhwazí bét, shrove bken. ewan nek tenya endéshekan, bellku ketwarekaní sbeynésh, her ewroke cé deken…. “
pash tyacúní néwneteweyí ú serhelldaní cengekaní ferense – allman, ke búne hoy gwastnewey nawendí serincí bzaví soshyalístí krékarí bo allman, ke krékaraní ne bírkirdnewey shorrishgéraneyan hebú ú ne wek soshyalístekaní wllataní xorawayí be ezmún bún, le rastída ew bírkirdnewane lebír kran. pash tékishkaní komuney parís ú raperríní shorrishgérraney íspanya ú ítalya, bzavekaní ew wllatane cendín sall nacar be calakí jhérzemíní bún. tenya be destpékirdní sendíkalízmí shorishgérane le ferense bú, ke endéshekaní néwneteweyíy yekem le feramoshí derbazbún ú carékí tir le beshgelékí gewrey bzaví krékarída, súdyan lé wergíra.
sercawe: hittp://wwiw.khushe.ir , bedaxewe em pége ínternétíye daxrawe.