çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/ 10
serincdandnêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî
beşî dehem
ew desellatey wllatekey xoy xoşnewêtû hawnîştmanyan besernekatewe, naştwanêt xoşewîstîû hestî berpirsyarêtî lenaw takû grupekanî komellgada berhembhênêt, ew desellatey berjewendî netewîy kurtibkatewe bo paristnî destkewte desteyîû xêzanîyekî, natwanêt syasetû asayîşî neteweyî darrêjêt. L22
nûseran baş wênakirdnî desellatêkî xizmetkar û milkeçî xellk û daxwazîyekanî, be komellêk druşm le çeşnî druşme partîyekan beser desellatda helldeden û dwacar penadebenewe ber dêwcamekey borcwazî “berjewendî neteweyî“, herwek çon ferensîyekan leber “berjewendî neteweyî!!” letek prusekan rêkdekewn û kumuney parîs, ke dêmokrasî rastexo û berrêweberayetî xellk bû, xelltanî xwên deken, bolşevîkekan leserdemî lênîn û trotiskîda le pênaw berjewendî giştî letek desellatdaranî allman û nemsa şerr radegrin û komunekanî okranya serkut deken û dwatir stalîn û hîtler leser pirsî polonya û “berjewendî neteweyî!!” rêkdekewn, emerîka le cengî cîhanî duwemda leber “berjewendî neteweyî!!” hîroşîma û nakazakî be bombî etom wêran dekat, şay êran û rjêmî be’si be çawdêrî emerîka leser “berjewendî neteweyî!!” hersê layen, gelî kurd serkut deken û (rjêmî be’s)îş leber berjewendî neteweyî û nîştman zyatir le sê hezar gund ragwêz û dû sed hezar gundinşîn enfal û pînc hezarîş kîmabaran dekat, bem core lîstî serkutî bzave komellayetîyekan û şerrexwênawîyekan û frîwdane parlemanîyekan lejêr nêwî “berjewendî neteweyî û nîştmanî!!”da hênde drêje, manîfêstekey nûseran naygrête xoy! (more…)
چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی/ ١٠
سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مه‌ریوان وریا، ئاراس فه‌تاح، به‌ختیار عه‌لی، ڕێبین هه‌ردی
بەشی ده‌هه‌م
ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ی وڵاته‌که‌ی خۆی خۆشنه‌وێت‌و هاونیشتمانیان به‌سه‌رنه‌کاته‌وه، ناشتوانێت خۆشه‌ویستی‌و هه‌ستی به‌رپرسیارێتی له‌ناو تاک‌و گروپه‌کانی کۆمه‌ڵگادا به‌رهه‌مبهێنێت، ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ی به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌ویی کورتبکاته‌وه بۆ پارستنی ده‌ستکه‌وته ده‌سته‌یی‌و خێزانییه‌کی، ناتوانێت سیاسه‌ت‌و ئاساییشی نه‌ته‌وه‌یی داڕێژێت. ل٢٢
نووسه‌ران باش وێناکردنی ده‌سه‌ڵاتێکی خزمه‌تکار و ملکه‌چی خه‌ڵك و داخوازییه‌کانی، به کۆمه‌ڵێك دروشم له چه‌شنی دروشمه پارتییه‌کان به‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاتدا هه‌ڵده‌ده‌ن و دواجار په‌ناده‌به‌نه‌وه به‌ر دێوجامه‌که‌ی بۆرجوازی “به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی“، هه‌روه‌ك چۆن فه‌ره‌نسییه‌کان له‌به‌ر “به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی!!” له‌ته‌ك پروسه‌کان ڕێکده‌که‌ون و کومونه‌ی پاریس، که دێمۆکراسی ڕاسته‌خۆ و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی خه‌ڵك بوو، خه‌ڵتانی خوێن ده‌که‌ن، بۆلشه‌ڤیکه‌کان له‌سه‌رده‌می لێنین و ترۆتسکیدا لە پێناو بەرژەوەندی گشتی له‌ته‌ك ده‌سه‌ڵاتدارانی ئاڵمان و نه‌مسا شه‌ڕ ڕاده‌گرن و کۆمونەکانی ئۆکرانیا سەرکوت دەکەن و دواتر ستالین و هیتله‌ر له‌سه‌ر پرسی پۆلۆنیا و “به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی!!” ڕێکده‌که‌ون، ئه‌مه‌ریکا له جه‌نگی جیهانی دووه‌مدا له‌به‌ر “به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی!!” هیرۆشیما و ناکازاکی به بۆمبی ئه‌تۆم وێران ده‌کات، شای ئێران و ڕژێمی به‌عس به چاودێری ئه‌مه‌ریکا له‌سه‌ر “به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی!!” هه‌رسێ لایه‌ن، گه‌لی کورد سه‌رکوت ده‌که‌ن و (ڕژێمی بەعس)یش لەبەر بەرژەوەندی نەتەوەیی و نیشتمان زیاتر لە سێ هەزار گوند ڕاگوێز و دوو سەد هەزار گوندنشین ئەنفال و پینج هەزاریش کیماباران دەکات، به‌م جۆره لیستی سه‌رکوتی بزاڤه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان و شه‌ڕه‌خوێناوییه‌کان و فریودانه پارله‌مانییه‌کان له‌ژێر نێوی “به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی!!”دا هێنده درێژه، مانیفێسته‌که‌ی نووسه‌ران نایگرێته خۆی!
ئایا ده‌کرێت بزانین له هه‌ر یه‌ك له‌و نموونانه‌دا تاکی بێده‌سه‌ڵاتی فه‌ره‌نسی، ڕوسی، ئه‌مه‌ریکی و ئێرانی و عیراقی و … تد چ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کی هه‌بووه و چی ده‌ستکه‌وت بووه؟ ئایا له کاتی ڕوودانی ئه‌و تاوانه‌دا ڕۆشنبیرانی ده‌سته‌بژیری وه‌ك نووسه‌رانی ئه‌م مانیفێسته، هه‌ر خه‌ریکی میکیاجکردن و په‌رده‌پشکردنی ڕوخساری ڕاسته‌قینه‌ی سه‌روه‌ری چینایه‌تی نه‌بوون و هه‌روه‌ك ئێستا به‌نێوی دێمۆکراسی و مافی نه‌ته‌وه‌یی و سه‌روه‌ری یاساوه، ئه‌و تاوانانه‌یان پاساو نه‌داوه؟ ئایا ئه‌مه ئه‌وه ناگه‌یێنێت، که دێمۆکراتانی دوێنێ، له هوشیاری ئه‌مڕۆدا خوێنڕێژن و دێمۆکراته‌کانی ئه‌مڕؤش له هوشیاری سبه‌ینێی تاکی کورددا، چه‌قۆکێشانی ڕۆژگار و ڕاوێژکارانیان بته شکاوه‌کانی داهاتوو ده‌بن؟
ئیتر تاکی کورد له سایه‌ی بۆرجوازی کورددا چی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کی هه‌یه، له کاتێکدا که ده‌بینین، بۆرجوازی له‌پێناو ئامانجی چینایه‌تی خۆیدا ئاماده‌یه شتێك به‌نێوی نه‌ته‌وه قوربانی بکات؛ ماچه‌کانی سه‌رانی به‌ره‌ی بۆرجوازی کوردستان له ڕوومه‌تی دیکتاتۆر، هاوکاری بۆرجوازی کورد له‌ته‌ك له‌شکری ڕژێمه‌کانی ئێران و تورکیه و سوریه و چاونوقاندنی ده‌سه‌ڵاتدارانی هه‌رێم له بۆمبارانه‌کانی هه‌ر ڕۆژه‌ی ناوچه سنوورییه‌کان و .. تد. ئایا ئه‌مانه به خاتری هه‌مان “به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی!!” نین، که نووسه‌رانی ده‌سه‌ڵات پاگه‌نده‌ی ده‌که‌ن و ده‌سه‌ڵاتخوازان به‌و دێوجامه‌وه ڕاکیشی سندووقه‌کانی ده‌نگدانمان ده‌که‌ن؟ ئایا گشت تاوانە بەرچاوەکانی مێژوو هەر بەنێوی بەرژەوەندی و ئاساییشی نەتەوەیی و نیشتمانییەوە ئەنجام نەدراون، بەرژەوەندی و ئاساییشێك، کە بێجگە لە بۆرجواکان و دەربارەکانیان کەس لێی بەهرەمەند نییە! (more…)
çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/ 9
hejên
serincdandnêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî
beşî nohem
herdû hîzbekeş le hkumetû parlemanda wek destî rastû destî çepî yek ceste mamelle legell samanî emiwllateda deken. destî çep nayewêt bzanêt û bbînêt destî rast çîdekat, herweha bepêçewaneşewe ewa qrrupêkî kuşindey lêdeken, çunke herdû desteke heman temahû arezû û nyaz deyancullênêt. L21
nûseran drêje be xoşbawerrkirdnî takî komellgey kurdistan deden û rastîyek, ke xoy le mawey 18 sallî raburdûda berceste û aşkra buwe, xerîkin deyşarnewe. ewey ke nek tenya dû parte balladestekey naw parleman, bellku hemû partekan yek mebest [desellat û mşexorrî] deyanculênêt û dwacar le piştî hemû herawhuryay dezge pagendegerekanî part û bername katîyekanî hellbjardnewe, yek amanc heye, ewîş girtnedestî desellat û baştir parastnî serwerî çînayetîye, ke dwacar dekatewe amanc û berjewendî û erkî serekî û hawbeşî hemû partekan, îtir le her qumaşêk bin û her rengêkyan hebêt. (more…)
چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی/ ٩
هەژێن
سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مه‌ریوان وریا، ئاراس فه‌تاح، به‌ختیار عه‌لی، ڕێبین هه‌ردی
بەشی نۆهه‌م
هه‌ردوو حیزبه‌که‌ش له حکومه‌ت‌و پارله‌ماندا وه‌ک ده‌ستی راست‌و ده‌ستی چه‌پی یه‌ک جه‌سته مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ سامانی ئه‌م‌وڵاته‌دا ده‌که‌ن. ده‌ستی چه‌پ نایه‌وێت بزانێت و ببینێت ده‌ستی راست چیده‌کات، هه‌روه‌ها به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه ئه‌وا قڕوپێکی کوشنده‌ی لێده‌که‌ن، چونکه هه‌ردوو ده‌سته‌که هه‌مان ته‌ماح‌و ئاره‌زوو و نیاز ده‌یانجوڵێنێت. ل٢١
نووسه‌ران درێژه به خۆشباوه‌ڕکردنی تاکی کۆمه‌ڵگه‌ی کوردستان ده‌ده‌ن و ڕاستییه‌ك، که خۆی له ماوه‌ی ١٨ ساڵی ڕابوردوودا به‌رجه‌سته و ئاشکرا بووه، خه‌ریکن ده‌یشارنه‌وه. ئه‌وه‌ی که نه‌ك ته‌نیا دوو پارته باڵاده‌سته‌که‌ی ناو پارله‌مان، به‌ڵکو هه‌موو پارته‌کان یه‌ك مەبەست [دەسەڵات و مشەخۆڕی] ده‌یانجولێنێت و دواجار له پشتی هه‌موو هه‌راوهوریای ده‌زگه پاگه‌نده‌گه‌ره‌کانی پارت و به‌رنامه کاتییه‌کانی هه‌ڵبژاردنه‌وه، یه‌ك ئامانج هه‌یه، ئه‌ویش گرتنه‌ده‌ستی ده‌سه‌ڵات و باشتر پاراستنی سه‌روه‌ری چینایه‌تییە، که دواجار ده‌کاته‌وه ئامانج و به‌رژه‌وه‌ندی و ئه‌رکی سه‌ره‌کی و هاوبه‌شی هه‌موو پارته‌کان، ئیتر له هه‌ر قوماشێك بن و هه‌ر ڕه‌نگێکیان هه‌بێت.
بۆ ئه‌وه‌ی ڕازی یه‌کده‌ستی (ینک) و (پدک)مان بۆ دەرکەوێت، پێویستە سەرنجی ئەفگانستان و هەڵبژاردنەکان و براوەبوونی بەردەوامی دەسەڵاتدارانی دەهەیەك لەمەوبەر و تاپۆبوونی کورسی سەرۆکایەتی بۆ خەزائی، وەك یەکەمین دیاردەکانی دێمۆکراتی بە دیاریهێنراوی دەم لوولەی تانك و فرۆکە جەنگییەکان بۆ خەڵکی بەدبەختی ئەفگانستان، بدەین، پێویستە سەرنجی گەندەڵیی و دیارنەمانی ملیاردان دۆلار لە خەزێنەی دەوڵەت و داهاتی کۆمەڵگەی ئەفگانستان بدەین، کە لە هەموو ڕوویەکەوە پراکتیك و بڕیارەکانی پارلەمان و دەسەڵاتدارانی کوردستان و عیراق، شوێنپێهەڵگرتن و دووبارەکردنەوەی ئەزموونی هاوچینەکانیانە لە ئەفگانستان. (more…)
الشيوعية اللاسلطوية
سامح سعيد عبود
من بين المتحدثين بالعربية ينحصر اللاسلطويون ( الشيوعيون اللاسلطويون) فى مجموعات لا سلطوية نقابية فى كل من المغرب و الجزائر ، ومجموعة لاسلطوية باسم البديل التحررى فى لبنان تنتسب للتيار المنبرى اللاسلطوى ، ومجموعة أخرى فى الأردن كما يتواجد أفراد متزايدون و إن كانوا غير منظمين ينتمون لهذا التيار أو يتعاطفون معه بدرجة ما ، فى مصر وفلسطين المحتلة والأردن وسوريا والعراق ، كما توجد مجموعة لا سلطوية باسم التجمع اللاسلطوى لشرق المتوسط ، ومجموعة لاسلطويون ضد الجدار بين المتحدثين بالعبرية فى فلسطين المحتلة و ذلك فى حدود معلوماتى .
الشيوعية التحررية ليست فكرة جديدة ،إنها مصطلح يعود استخدامه للعقود الأولى للقرن التاسع عشر و هى تشكل حركة مختلفة تماما عن الحركة الشيوعية الماركسية اللينينية بفروعها المختلفة ، التى لم تشرع فى بناء الشيوعية فى الاتحاد السوفيتى أو الصين أو شرق أوروبا ، ولكنها خلقت نمط إنتاج بيروقراطى هناك بديلا عن الشيوعية ، فى هذا النمط تكون البيروقراطية هى الطبقة التى تسيطر على الملكية و الإنتاج ، و من ثم تحوز بحكم موقعها على الفائض الاجتماعى لصالحها ، وفى مثل هذا النمط لم يتحرر العمال ولم يتحولوا لمنتجين أحرار كما تعنى بذلك الشيوعية اللاسلطوية فى أصولها ، ومن ثم أبقت التطبيقات المختلفة الخارجة من العباءة اللينينية على عبودية العمل المأجور لبيروقراطية قطاع الدولة فى حين أن الشيوعية اللاسلطوية تعنى التحرر من تلك العبودية كما تعنى التحرر من أى عبودية أخرى ، بل وهبطت الشيوعية التسلطية فعليا بوضع العمال من العبودية المأجورة فى نمط الإنتاج الرأسمالى التقليدى لوضع العبودية المعممة للدولة ، حيث فقد العمال المأجورين إمكانية التعاقد مع الرأسماليين لتحديد شروط عملهم ، بما فيها ما يحصلون عليه من أجور ، ليقعوا فى حالة إذعان تام للبيروقراطية التى تحدد هذه الشروط بمفردها بما فيها الأجر الذى يحصلون عليه الذى تحول فى مثل هذا النظام لنوع من الجراية التى يحصل عليها عمال السخرة . (more…)
çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/ 8
hejên
serincdandnêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî
beşî heştem
nîştman ew şwêneye ke mrov tyayda mafekanî parêzrawbêtû dadperwerîy lenêwan takû grupe komellayetîyekanda pyadebkrêtû hest be bextewerîyû aramîû asayîş bkat, hestibkat întîmay bo şwênêk heye însanbûnî deparêzêtû geşey pêdedatû rêzî lêdenêt. L19-20
wêray ewey ke nûseran dan be şwênbûn (yekey cugrafyayî)î nîştmanda denên, dîsanewe naçarm biprism, dekrêt nîştmanêkman bew pênaseyey xotan nîşan bden, ke ew amancaney têda msoger bin?
herweha ewe şwên (nîştman) nîye, ke mrovbûn deparêzêt, belku ewe amadeyî û huşyarîy tak xoyetî le pêdagrî û sepandnî wîst û xwaste mroyyekanîda beser komellgeda, ke mrovbûnî deparêzêt û nîştman tenya le bûnî mrovî şunasdarda wata peyda dekat û ew şunaseş xudî mrov be xoy debexşêt û le derewey xoy hîç natwanêt şurey parastnî bêt!
min naçarm, herdem lew wêne cadûyane bdem, ke nûseran narrastewxo bo ew komellgeyaneyan dekêşn, ke pêyanwaye karêzî dêmokrasî û mafî mrov û azadî le parlemanekanewe helldequllêt û berew kun û qujbnekanî komellge û dwa gunde dûrdestekanî xur xur derrwat. ewan xoyan lewe ladeden, ke aramî û awedanî nîştmanekanî ewrupa û emerîka leser demkut û tallanî nîştmane wêran û dizrawekanî ême û çewsanewey hawçînanî ême lew wllataneda, ragîrawn. (more…)
چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی/ ٨
هەژێن
سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مه‌ریوان وریا، ئاراس فه‌تاح، به‌ختیار عه‌لی، ڕێبین هه‌ردی
بەشی هه‌شته‌م
نیشتمان ئه‌و شوێنه‌یه که مرۆڤ تیایدا مافه‌کانی پارێزراوبێت‌و دادپه‌روه‌ریی له‌نێوان تاک‌و گروپه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کاندا پیاده‌بکرێت‌و هه‌ست به به‌خته‌وه‌ریی‌و ئارامی‌و ئاساییش بکات، هه‌ستبکات ئینتیمای بۆ شوێنێک هه‌یه ئینسانبوونی ده‌پارێزێت‌و گه‌شه‌ی پێده‌دات‌و ڕێزی لێده‌نێت. ل١٩–٢٠
وێرای ئەوەی کە نووسەران دان بە شوێنبوون (یەکەی جوگرافیایی)ی نیشتماندا دەنێن، دیسانه‌وه ناچارم بپرسم، ده‌کرێت نیشتمانێکمان به‌و پێناسه‌یه‌ی خۆتان نیشان بده‌ن، که ئه‌و ئامانجانه‌ی تێدا مسۆگه‌ر بن؟
هه‌روه‌ها ئه‌وه شوێن (نیشتمان) نییه، که مرۆڤبوون ده‌پارێزێت، به‌لکو ئه‌وه ئاماده‌یی و هوشیاریی تاك خۆیه‌تی له پێداگری و سه‌پاندنی ویست و خواسته مرۆییه‌کانیدا به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگه‌دا، که مرۆڤبوونی ده‌پارێزێت و نیشتمان تەنیا لە بوونی مرۆڤی شوناسداردا واتا پەیدا دەکات و ئەو شوناسەش خودی مرۆڤ بە خۆی دەبەخشێت و لە دەرەوەی خۆی هیچ ناتوانێت شورەی پاراستنی بێت!
من ناچارم، هه‌رده‌م له‌و وێنه جادوویانه بده‌م، که نووسه‌ران ناڕاسته‌وخۆ بۆ ئه‌و کۆمه‌ڵگه‌یانه‌یان ده‌کێشن، که پێیانوایه کارێزی دێمۆکراسی و مافی مرۆڤ و ئازادی له پارله‌مانه‌کانه‌وه هه‌ڵده‌قوڵێت و به‌ره‌و کون و قوژبنه‌کانی کۆمه‌ڵگه و دوا گونده دوورده‌سته‌کانی خوڕ خوڕ ده‌ڕوات. ئه‌وان خۆیان له‌وه لاده‌ده‌ن، که ئارامی و ئاوه‌دانی نیشتمانه‌کانی ئه‌وروپا و ئه‌مه‌ریکا له‌سه‌ر ده‌مکوت و تاڵانی نیشتمانه وێران و دزراوه‌کانی ئێمه و چه‌وسانه‌وه‌ی هاوچینانی ئێمه له‌و وڵاتانه‌دا، ڕاگیراون.
ئه‌وان ده‌یانه‌وێت ئه‌و وێنانه بشارنه‌وه، که ڕازیکردن و بێده‌نگڕاگرتنی هه‌ژاران و بێکارانی ئه‌وروپا به شتومه‌کی یه‌ك پاوه‌نی و هه‌رزانباییه‌کان و بە مه‌مره‌ومه‌ژی کرێکارانی پۆشاکدووری به‌نگلادیش و هیندوستان و پاکستان و فلیپین و ژنه کرێکاره‌کانی مه‌راکیش و وڵاتانی تری ئه‌فریکی، که خۆراکه ده‌ریاییه‌کان به که‌مترین کرێی ڕۆژانه و دڕندانه‌ترین ڕه‌فتاری بۆرجوازییانه ئاماده ده‌که‌ن، ده‌وه‌ستێت و تەواو دەبێت. ئه‌وان نایانه‌وێت وێنه‌ی ڕاسته‌قینه‌ی نیشتمانه‌کانی ئه‌وروپا نیشانی لاوانی کوردستان بده‌ن، که تۆڵاشه‌به‌ردی قه‌ڕاخ هێڵی شه‌مه‌نده‌فه‌ره تیژڕه‌وه‌کانی ئه‌وروپا، ڕۆژانه به هه‌زاران برین له ده‌ست و ده‌موچاو و جه‌سته‌ی منالانی به‌ردشکێنی ئاسیادا به‌جێده‌هێڵن. ئه‌وان نایانه‌وێت، له پشت وێنه‌ی نیشتمانه به به‌هه‌شتکراوه‌کانی ئه‌وروپا [لای لاوانی کوردستان]، وێنه ڕاسته‌قینه‌کانی نیشتمانپه‌روه‌ری له تف و جنێوی ڕاسیسته‌کانی ئه‌وروپا و ئه‌مه‌ریکا و ئوسترالیا و که‌نه‌دا، وێنه ڕاسته‌قینه‌کانی ناسیونالیزم له چه‌قۆکێشی نیئۆنازییه‌کانی ئه‌ڵمانیا و ئه‌مه‌ریکادا نیشانی لاوانی فریوخواردووی کوردستان [به به‌هه‌شته‌کانی دێمۆکراسی بۆرجوازی] بده‌ن! (more…)
çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey /7
hejên
serincdandnêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî
beşî hewtem
2- nîştman le mallî partewe bo mallî hemuwan L18
berqull ba bem pirsyare le serdêrrewe destpêbkeyn; aya le wllatanî ewrupî û emerîka û ustralya û keneda, ke le rwangey nûseranda lew wlataneda nîştman mallî hemuwane, aya be rastî nîştman hî hemuwane?
hez dekem, nûseran pêman bllên, ke rûberî xanûy deselatdaran û ramkaran letek karton û gunîyey jêr serî lanewazan [ewîş eger polîsekanî nîştman çawpoşî bken û bhêlln serxewêkî sardusrr bişkênin], yeksane? aya hemuwan wek yek le dahatî nîştman behremendin; bo nmûne muçey serokşalyar û krêy krêkarêk, muçey endamparleman û bîmey bêkarêk wek yek waye? aya hemuwan le berdem serwerî yasa û dezge sîxurîy û polîsîy û kargêrîyekanda yeksanin? min nallêm serokkşalyarî brîtanî ya şajnî hollende, bellam eger xawenî barrêk ya sopermarkêtêk û kesêkî mallbekoll biçne berdem dadge, berrêweberayetî polîs, ya fermangey karubarî komellayetî, aya herdûla her wek yek hawkarî û mamelleyan letekda dekrêt?
maweyek lemewber serokkomarî allmanya wazî le le postekey hêna, bellam ta mirdin le heman naz û bexşîş û muçe behremende, le beramberda krêkarêk ke eger (20) sall berdewam karî kirdbêt û karekey le dest bdat, nek 100%î mangane krêkey wek bîmey bêkarî wernagrêt, bellku tenya bo mawey yek sall bîmey bêkarî werdegrêt û dwatir frrêydedene lîstî bîmey komellayetî û rojane wek tewezellêk [wek tewezelekanî naw parleman be rêzewe na] mamelley letekda deken û nûseran bexoyan dezanin, ew mamelleye çone û beramberyan dekrêt! xo ew krêkare bedbexte eger zû karêkî herçonî peyda nekird, ewa karî yek yoroyî çawerrêy dekat [ke le beramber 8 katjîr karda, 8 yoro werdegrêt] û xo eger mil bew fermane dêmokratîyey fermangey kar nedat, ewa ta nzîkey 30% le komeke komellayetîyekey debrrin! aya hîştake nîştman û samanekey her mullk û mallî hemuwanin? (more…)
چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی /٧
هەژێن
سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مه‌ریوان وریا، ئاراس فه‌تاح، به‌ختیار عه‌لی، ڕێبین هه‌ردی
بەشی حه‌وته‌م
٢– نیشتمان له ماڵی پارته‌وه بۆ ماڵی هه‌مووان ل١٨
به‌رقوڵ با به‌م پرسیاره له سه‌ردێڕه‌وه ده‌ستپێبکه‌ین؛ ئایا له وڵاتانی ئه‌وروپی و ئه‌مه‌ریکا و ئوسترالیا و که‌نه‌دا، که لە ڕوانگەی نووسەراندا له‌و ولاتانه‌دا نیشتمان ماڵی هه‌مووانه، ئایا به ڕاستی نیشتمان هی هه‌مووانه؟
حه‌ز ده‌که‌م، نووسه‌ران پێمان بڵێن، که ڕووبه‌ری خانووی ده‌سه‌لاتداران و ڕامکاران له‌ته‌ك کارتۆن و گونییه‌ی ژێر سەری لانه‌وازان [ئه‌ویش ئه‌گه‌ر پۆلیسه‌کانی نیشتمان چاوپۆشی بکه‌ن و بهێڵن سه‌رخه‌وێکی ساردوسڕ بشکێنن]، یه‌کسانه؟ ئایا هه‌مووان وه‌ك یه‌ك له داهاتی نیشتمان به‌هره‌مه‌ندن؛ بۆ نموونه موچه‌ی سه‌رۆکشالیار و کرێی کرێکارێك، موچه‌ی ئه‌ندامپارله‌مان و بیمه‌ی بێکارێك وه‌ك یه‌ك وایه؟ ئایا هه‌مووان له به‌رده‌م سه‌روه‌ری یاسا و ده‌زگه سیخوڕیی و پۆلیسیی و کارگێرییه‌کاندا یه‌کسانن؟ من ناڵێم سه‌رۆککشالیاری بریتانی یا شاژنی هۆڵه‌نده، به‌ڵام ئه‌گه‌ر خاوه‌نی باڕێك یا سۆپه‌رمارکێتێك و که‌سێکی ماڵبه‌کۆڵ بچنه به‌رده‌م دادگه، به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیس، یا فه‌رمانگه‌ی کاروباری کۆمه‌ڵایه‌تی، ئایا هەردوولا هه‌ر وه‌ك یه‌ك هاوکاری و مامه‌ڵه‌یان له‌ته‌کدا ده‌کرێت؟
ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر سه‌رۆککۆماری ئاڵمانیا وازی له له پۆسته‌که‌ی هێنا، به‌ڵام تا مردن له هه‌مان ناز و به‌خشیش و موچه به‌هره‌مه‌نده، له به‌رامبه‌ردا کرێکارێك که ئه‌گه‌ر (٢٠) ساڵ به‌رده‌وام کاری کردبێت و کاره‌که‌ی له ده‌ست بدات، نه‌ك ١٠٠%ی مانگانه کرێکه‌ی وه‌ك بیمه‌ی بێکاری وه‌رناگرێت، به‌ڵکو ته‌نیا بۆ ماوه‌ی یه‌ك ساڵ بیمه‌ی بێکاری وه‌رده‌گرێت و دواتر فڕێیده‌ده‌نه لیستی بیمه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی و ڕۆژانه وه‌ك ته‌وه‌زه‌ڵێك [وه‌ك ته‌وه‌زه‌له‌کانی ناو پارله‌مان به ڕێزه‌وه نا] مامه‌ڵه‌ی له‌ته‌کدا ده‌که‌ن و نووسه‌ران به‌خۆیان ده‌زانن، ئه‌و مامه‌ڵه‌یه چۆنه و به‌رامبه‌ریان ده‌کرێت! خۆ ئه‌و کرێکاره به‌دبه‌خته ئه‌گه‌ر زوو کارێکی هه‌رچۆنی په‌یدا نه‌کرد، ئه‌وا کاری یه‌ك یۆرۆیی چاوه‌ڕێی ده‌کات [که له به‌رامبه‌ر ٨ کاتژیر کاردا، ٨ یۆرۆ وه‌رده‌گرێت] و خۆ ئه‌گه‌ر مل به‌و فه‌رمانه دێمۆکراتییه‌ی فه‌رمانگه‌ی کار نه‌دات، ئه‌وا تا نزیکه‌ی ٣٠% له کۆمه‌که کۆمه‌ڵایه‌تییه‌که‌ی ده‌بڕن! ئایا هیشتاکە نیشتمان و سامانه‌که‌ی هه‌ر موڵك و ماڵی هه‌مووانن؟
حه‌ز ده‌که‌م بزانم ئه‌و دوورگه‌ی (واق واق)ه له کوێیه، که له سایه‌ی دێمۆکراسی بۆرجوازیدا، نیشتمان ماڵی هه‌مووانه؟ ئه‌وه‌نده‌ی من ئاگادار بم، له هه‌موو ده‌وڵه‌ته تۆپ–دێمۆکراته‌کانی سه‌رمایه‌داریدا ڕووبه‌ڕی کۆشك و ته‌لاری چه‌ند سه‌د ده‌سه‌ڵاتدارێك یه‌کسانه به ڕووبه‌ری سه‌رپه‌نای کرێچییانه‌ی چه‌ند ملیۆن کرێکار و بێکار و لانه‌وازێك! ئایا ئه‌و ئاوه‌ڵێڵه‌ی که ده‌سه‌لاتدارانی گه‌نده‌ڵ و دز و مشه‌خۆری هه‌رێمی کوردستان و عیراق و ئه‌فگانستان قاچی تێوه‌رده‌ده‌ن، سه‌رچه‌شمه‌که‌ی له پارله‌مانه تۆپ–دێمۆراته‌کانی ئه‌مه‌ریکا و ئه‌وروپاوه هه‌ڵناقوڵێت؟
ده‌کرێت بزانین چەند که‌س نه‌ك چه‌ند ملیۆن تاکی بریتانی، ده‌توانن له دانیشتن و گه‌شتی پارکێکی له‌وه‌ی شاژن، به‌هره‌مه‌ند بن؟ مه‌گه‌ر نیشتمان ماڵی هه‌مووان نییه، ده‌کرێت بزانین بۆ له ئه‌مه‌ریکای باکووره‌وه بگره تا یابان، له ئه‌مه‌ریکای باشووره‌وه بگره تا ئوسترالیا و ئه‌فریکا، له ئه‌وروپاوه بگره تا ئاسیا، زۆرینه‌ی هاونیشتمانان ده‌بنه کرێچی ناو نیشتمانه‌که‌ی خۆیان، مه‌گه‌ر که‌س هه‌یه کرێ به خۆی بداته‌وه یا له خۆی بسێنێت؟ ئه‌گه‌ر نیشتمان هی هه‌مووانه بۆ هه‌مووان مافی به‌هره‌مه‌ندییان له پارچه زه‌وییه‌ك وه‌ك سه‌رپه‌نا، وه‌ك شوێنی کار، وه‌ك ئارامگه له گۆڕستان نییه و به مردوویش له خاکی نیشتمانه‌که‌یاندا هه‌ر کرێچی ده‌بن و کرێی گۆڕه‌که‌یان ده‌ده‌ن، ئه‌گینا پاش چه‌ند ساڵ کێل و ناوه‌کانیان لاده‌به‌ن و به‌سه‌ریاندا ده‌یڕووخێنن؟!
ئایا لە ماڵە هەمووانییەکەی نیشتماندا ئاوا گۆڕی زۆرینە بە کرێ دەگیردرێت و پاش چەند ساڵ لەبەر نەبوونی پارە تێکدەدرێنەوە، گۆڕی ڕامیاران و دەوڵەتمەندان و سەرمایەدارەکان و دەستەبژێرە ڕامیار و ڕۆشنبیرەکان پاش چەند ساڵ تێکدەدرێنەوە و گۆڕبه‌گۆڕ ده‌گرێن؟ ئیتر نیشتمان چۆن ماڵی هه‌مووانه، که هه‌ر له یه‌که‌م ڕۆژی له‌دایکبوونمانه‌وه تا پاش مردنیش هه‌ر کرێچی و کرێگرته بین و هه‌ر چاوه‌ڕێی به‌زه‌یی سه‌روه‌ران بین؟ ئیشهتمان هی هه‌مووانه یا هی خواکان؟ (more…)
چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی /٧
هەژێن
سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مه‌ریوان وریا، ئاراس فه‌تاح، به‌ختیار عه‌لی، ڕێبین هه‌ردی
بەشی حه‌وته‌م
٢– نیشتمان له ماڵی پارته‌وه بۆ ماڵی هه‌مووان ل١٨
به‌رقوڵ با به‌م پرسیاره له سه‌ردێڕه‌وه ده‌ستپێبکه‌ین؛ ئایا له وڵاتانی ئه‌وروپی و ئه‌مه‌ریکا و ئوسترالیا و که‌نه‌دا، که لە ڕوانگەی نووسەراندا له‌و ولاتانه‌دا نیشتمان ماڵی هه‌مووانه، ئایا به ڕاستی نیشتمان هی هه‌مووانه؟
حه‌ز ده‌که‌م، نووسه‌ران پێمان بڵێن، که ڕووبه‌ری خانووی ده‌سه‌لاتداران و ڕامکاران له‌ته‌ك کارتۆن و گونییه‌ی ژێر سەری لانه‌وازان [ئه‌ویش ئه‌گه‌ر پۆلیسه‌کانی نیشتمان چاوپۆشی بکه‌ن و بهێڵن سه‌رخه‌وێکی ساردوسڕ بشکێنن]، یه‌کسانه؟ ئایا هه‌مووان وه‌ك یه‌ك له داهاتی نیشتمان به‌هره‌مه‌ندن؛ بۆ نموونه موچه‌ی سه‌رۆکشالیار و کرێی کرێکارێك، موچه‌ی ئه‌ندامپارله‌مان و بیمه‌ی بێکارێك وه‌ك یه‌ك وایه؟ ئایا هه‌مووان له به‌رده‌م سه‌روه‌ری یاسا و ده‌زگه سیخوڕیی و پۆلیسیی و کارگێرییه‌کاندا یه‌کسانن؟ من ناڵێم سه‌رۆککشالیاری بریتانی یا شاژنی هۆڵه‌نده، به‌ڵام ئه‌گه‌ر خاوه‌نی باڕێك یا سۆپه‌رمارکێتێك و که‌سێکی ماڵبه‌کۆڵ بچنه به‌رده‌م دادگه، به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیس، یا فه‌رمانگه‌ی کاروباری کۆمه‌ڵایه‌تی، ئایا هەردوولا هه‌ر وه‌ك یه‌ك هاوکاری و مامه‌ڵه‌یان له‌ته‌کدا ده‌کرێت؟
ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر سه‌رۆککۆماری ئاڵمانیا وازی له له پۆسته‌که‌ی هێنا، به‌ڵام تا مردن له هه‌مان ناز و به‌خشیش و موچه به‌هره‌مه‌نده، له به‌رامبه‌ردا کرێکارێك که ئه‌گه‌ر (٢٠) ساڵ به‌رده‌وام کاری کردبێت و کاره‌که‌ی له ده‌ست بدات، نه‌ك ١٠٠%ی مانگانه کرێکه‌ی وه‌ك بیمه‌ی بێکاری وه‌رناگرێت، به‌ڵکو ته‌نیا بۆ ماوه‌ی یه‌ك ساڵ بیمه‌ی بێکاری وه‌رده‌گرێت و دواتر فڕێیده‌ده‌نه لیستی بیمه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی و ڕۆژانه وه‌ك ته‌وه‌زه‌ڵێك [وه‌ك ته‌وه‌زه‌له‌کانی ناو پارله‌مان به ڕێزه‌وه نا] مامه‌ڵه‌ی له‌ته‌کدا ده‌که‌ن و نووسه‌ران به‌خۆیان ده‌زانن، ئه‌و مامه‌ڵه‌یه چۆنه و به‌رامبه‌ریان ده‌کرێت! خۆ ئه‌و کرێکاره به‌دبه‌خته ئه‌گه‌ر زوو کارێکی هه‌رچۆنی په‌یدا نه‌کرد، ئه‌وا کاری یه‌ك یۆرۆیی چاوه‌ڕێی ده‌کات [که له به‌رامبه‌ر ٨ کاتژیر کاردا، ٨ یۆرۆ وه‌رده‌گرێت] و خۆ ئه‌گه‌ر مل به‌و فه‌رمانه دێمۆکراتییه‌ی فه‌رمانگه‌ی کار نه‌دات، ئه‌وا تا نزیکه‌ی ٣٠% له کۆمه‌که کۆمه‌ڵایه‌تییه‌که‌ی ده‌بڕن! ئایا هیشتاکە نیشتمان و سامانه‌که‌ی هه‌ر موڵك و ماڵی هه‌مووانن؟
حه‌ز ده‌که‌م بزانم ئه‌و دوورگه‌ی (واق واق)ه له کوێیه، که له سایه‌ی دێمۆکراسی بۆرجوازیدا، نیشتمان ماڵی هه‌مووانه؟ ئه‌وه‌نده‌ی من ئاگادار بم، له هه‌موو ده‌وڵه‌ته تۆپ–دێمۆکراته‌کانی سه‌رمایه‌داریدا ڕووبه‌ڕی کۆشك و ته‌لاری چه‌ند سه‌د ده‌سه‌ڵاتدارێك یه‌کسانه به ڕووبه‌ری سه‌رپه‌نای کرێچییانه‌ی چه‌ند ملیۆن کرێکار و بێکار و لانه‌وازێك! ئایا ئه‌و ئاوه‌ڵێڵه‌ی که ده‌سه‌لاتدارانی گه‌نده‌ڵ و دز و مشه‌خۆری هه‌رێمی کوردستان و عیراق و ئه‌فگانستان قاچی تێوه‌رده‌ده‌ن، سه‌رچه‌شمه‌که‌ی له پارله‌مانه تۆپ–دێمۆراته‌کانی ئه‌مه‌ریکا و ئه‌وروپاوه هه‌ڵناقوڵێت؟
ده‌کرێت بزانین چەند که‌س نه‌ك چه‌ند ملیۆن تاکی بریتانی، ده‌توانن له دانیشتن و گه‌شتی پارکێکی له‌وه‌ی شاژن، به‌هره‌مه‌ند بن؟ مه‌گه‌ر نیشتمان ماڵی هه‌مووان نییه، ده‌کرێت بزانین بۆ له ئه‌مه‌ریکای باکووره‌وه بگره تا یابان، له ئه‌مه‌ریکای باشووره‌وه بگره تا ئوسترالیا و ئه‌فریکا، له ئه‌وروپاوه بگره تا ئاسیا، زۆرینه‌ی هاونیشتمانان ده‌بنه کرێچی ناو نیشتمانه‌که‌ی خۆیان، مه‌گه‌ر که‌س هه‌یه کرێ به خۆی بداته‌وه یا له خۆی بسێنێت؟ ئه‌گه‌ر نیشتمان هی هه‌مووانه بۆ هه‌مووان مافی به‌هره‌مه‌ندییان له پارچه زه‌وییه‌ك وه‌ك سه‌رپه‌نا، وه‌ك شوێنی کار، وه‌ك ئارامگه له گۆڕستان نییه و به مردوویش له خاکی نیشتمانه‌که‌یاندا هه‌ر کرێچی ده‌بن و کرێی گۆڕه‌که‌یان ده‌ده‌ن، ئه‌گینا پاش چه‌ند ساڵ کێل و ناوه‌کانیان لاده‌به‌ن و به‌سه‌ریاندا ده‌یڕووخێنن؟!
ئایا لە ماڵە هەمووانییەکەی نیشتماندا ئاوا گۆڕی زۆرینە بە کرێ دەگیردرێت و پاش چەند ساڵ لەبەر نەبوونی پارە تێکدەدرێنەوە، گۆڕی ڕامیاران و دەوڵەتمەندان و سەرمایەدارەکان و دەستەبژێرە ڕامیار و ڕۆشنبیرەکان پاش چەند ساڵ تێکدەدرێنەوە و گۆڕبه‌گۆڕ ده‌گرێن؟ ئیتر نیشتمان چۆن ماڵی هه‌مووانه، که هه‌ر له یه‌که‌م ڕۆژی له‌دایکبوونمانه‌وه تا پاش مردنیش هه‌ر کرێچی و کرێگرته بین و هه‌ر چاوه‌ڕێی به‌زه‌یی سه‌روه‌ران بین؟ ئیشهتمان هی هه‌مووانه یا هی خواکان؟ (more…)