serincdandnêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî

beşî syazdehem

tenha komellgayekî dadperwer detwanêt hawdengîy drustibkat lenêwan dîdu boçûnû temahe cyawazekanda, detwanêt rîkewtnêkî frecemser drustibkat lenêwan dîdgaw boçunû wîstû meyle nakokekanda, bebêewey hîç yekêk lew dîdgaw meylû wîstane tuşî bêdengkirdnû daplosînû pêkdadanî tundutîjbbin legell yekda. L30

nûseran awêzanî pyahelldanî bêbnema debnewe û dekewnewe şêwandnî wêne rۊasteqînekanî dêmokrasî parlemanî. her be zorî ew pyahelldane bêbnemaye deyanewêt çawbestêkî weha le dadwerîyekeyan bedestewe bden, ke stemkar û stemlêkraw, diz û dzîlêkraw, heman maf û yeksanyan hebêt, eweş be giştî le sayey sîstemêkda, ke xoy berhemhênerî nadadwerî û serkut û nayeksanîye!

ewan roşnî nakenewe, le sayey sîstemêkda ke desellat nwênerayetî çînêk dekat û hemû yasa û rêsakanî dakokî le berjewendî ew çîne deken, çon detwanrêt dadperwerî bo hemû çînekan dabîn bikrêt? katêk ke çînî bindest û çewsawe daway yeksanî bkat û ew yeksanîyeş bo çînî serwer be watay kotayî serwerîyekey bêt, aya le komellge naketwarîyekey nûseranda dewllet û hêze dapllosênerekanî bêlayenane hewllî bergirtin be tundutîjî deden ya wek şîkagoy 1886 û tasllucey 2006 krêkaranî narrazî dedene ber destrrêjî çeke asayişparêzekanyan? aya xudî nûseran her wek êsta djayetî tundutîjî deken ya le pênaw manewey rêwişwênî destebjêraney xoyan le sayey serwerî çînayetî sermayedaranda, xwazyarî hatne meydanî çekme asnînekan debin û daway sepandin û serwerî yasa deken? Continue reading çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/ 13 →

هەژێن

سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له‌ پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مه‌ریوان وریا، ئاراس فه‌تاح، به‌ختیار عه‌لی، ڕێبین هه‌ردی

بەشی سیازده‌هه‌م

ته‌نها کۆمه‌ڵگایه‌کی دادپه‌روه‌ر ده‌توانێت هاوده‌نگیی دروستبکات له‌نێوان دیدو بۆچوون‌و ته‌ماحه‌ جیاوازه‌کاندا، ده‌توانێت ڕیکه‌وتنێکی فره‌جه‌مسه‌ر دروستبکات له‌نێوان دیدگاو بۆچون‌و ویست‌و مه‌یله‌ ناکۆکه‌کاندا، به‌بێئه‌وه‌ی هیچ یه‌کێك له‌و دیدگاو مه‌یل‌و ویستانه‌ توشی بێده‌نگکردن‌و داپلۆسین‌و پێکدادانی توندوتیژببن له‌گه‌ڵ یه‌کدا. ل٣٠

نووسه‌ران ئاوێزانی پیاهه‌ڵدانی بێبنه‌ما ده‌بنه‌وه‌ و ده‌که‌ونه‌وه‌ شێواندنی وێنه‌ ڕۊاسته‌قینه‌کانی دێمۆکراسی پارله‌مانی. هه‌ر به‌ زۆری ئه‌و پیاهه‌ڵدانه‌ بێبنه‌مایه‌ ده‌یانه‌وێت چاوبه‌ستێكی وه‌ها له‌ دادوه‌رییه‌که‌یان به‌ده‌سته‌وه‌ بده‌ن، که‌ سته‌مکار و سته‌ملێکراو، دز و دزیلێکراو، هه‌مان ماف و یه‌کسانیان هه‌بێت، ئه‌وه‌ش به‌ گشتی له‌ سایه‌ی سیسته‌مێکدا، که‌ خۆی به‌رهه‌مهێنه‌ری نادادوه‌ری و سه‌رکوت و نایه‌کسانییه‌!

ئه‌وان ڕۆشنی ناکه‌نه‌وه‌، له‌ سایه‌ی سیسته‌مێکدا که‌ ده‌سه‌ڵات نوێنه‌رایه‌تی چینێك ده‌کات و هه‌موو یاسا و ڕێساکانی داکۆکی له‌ به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌و چینه‌ ده‌که‌ن، چۆن ده‌توانرێت دادپه‌روه‌ری بۆ هه‌موو چینه‌کان دابین بکرێت؟ کاتێك که‌ چینی بنده‌ست و چه‌وساوه‌ داوای یه‌کسانی بکات و ئه‌و یه‌کسانییه‌ش بۆ چینی سه‌روه‌ر به‌ واتای کۆتایی سه‌روه‌رییه‌که‌ی بێت، ئایا له‌ کۆمه‌ڵگه‌ ناکه‌توارییه‌که‌ی نووسه‌راندا ده‌وڵه‌ت و هێزه‌ داپڵۆسێنه‌ره‌کانی بێلایه‌نانه‌ هه‌وڵی به‌رگرتن به‌ توندوتیژی ده‌ده‌ن یا وه‌ك شیکاگۆی 1886 و تاسڵوجه‌ی 2006 کرێکارانی ناڕازی ده‌ده‌نه‌ به‌ر ده‌ستڕێژی چه‌که‌ ئاسایشپارێزه‌کانیان؟ ئایا خودی نووسه‌ران هه‌ر وه‌ك ئێستا دژایه‌تی توندوتیژی ده‌که‌ن یا له‌ پێناو مانه‌وه‌ی ڕێوشوێنی ده‌سته‌بژێرانه‌ی خۆیان له‌ سایه‌ی سه‌روه‌ری چینایه‌تی سه‌رمایه‌داراندا، خوازیاری هاتنه‌ مه‌یدانی چه‌کمه‌ ئاسنینه‌کان ده‌بن و داوای سه‌پاندن و سه‌روه‌ری یاسا ده‌که‌ن؟ Continue reading چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی/ ١٣ →

serincdandnêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî

beşî dwazdehem

duwem dadperwerîy, nayeksanîy û hejarîy

ptewkirdnî dadperwerîyû nehêştnî nayeksanîû çareserkirdnî kêşey hejarîy le kurdistanda

meseley nebûnî dadperwerî yekêke le mesele here gringekanî emrrokey dunyay syasîû komellayetî îme. mebestman le dadperwerî amadegî ew rohe syasîyeye ke leser dû kollekey serekî westawe. yekêkyan mamellekirdnî însane wek bûnewerî azad. em xalle le cewherda manay desteberkirdnû parastnî mafekanî mrovû azadîye serekîyekanî însane. L 29

nûseran le serapay nûsînekeyanda komelêk têzyan dahênawe, ke hîç bnemayekî locîkî û awezpesend û hizryan nîye. lewêwe ke ewan pêyanwaye le sayey serwerî çînayetîda azadî bedî dêt, leser ew bnema awejuwe dadperwerî û yeksanî takekan ya xoyan watenî “mrovekanî komellgey ême” wêna deken û rîformêkî ramyarîy le deselatî borcwazî kurdda, ewey ke ewan be desellatî partîy nêwî deben, dekene rêgey çareserî hemû gîrugriftêk û welananî rêgrîyekan.

eger azadî be watay azadbûnî tak le birryardan û hellbjardnî pêdayistîyekanî jyanî bemecî pêşêlnekirdin û nebezandnî snûrî azadî kesanî dîke werbigrîn, ewa nakrêt le sayey bûnî serwerî hêndêk beser hêndêkî tirda [çi serwerî kemînetî beser zorîneda û çi serwerî zorîne beser kemîneda] qse le bûnî azadî bkeyn. eger azadî be watay xudserwerî mrov beser xoy le pantayî azadî ewanî dîkeda, leberçaw bigrîn, ewa dîsanewe azadî dabeş nakrêt. çunke tenya le azadî giştîy komellda azadî tak deseber dekrêt. katêk ke komellge jêrdestî serwerî kesanêk bêt, qsekirdin le bûnî azadî pirr bew watayey ke takekan le koylayetîyewe ta êsta xoyanyan bo bekuşt dawe ya deden, eger xoşbawerrîy nebêt, ewa xoşbawerrkirdnî kesanî dîkeye. dekrêt le komellgey naazadda kesêk azadendêş bêt, bellam ta ew katey ke kesanêk [çi be nwênerayetî narrastewxo çi be dîktatorî] birryar leser jyan û xwast û dahatûy takekan bden, ewa azadî xwaste û nebuwete ketwar û naştwanêt le weha barêkda bbêt. Continue reading çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/ 12 →

که ما را به مسأله ی دوم می آورد، به ویژه ذات خود انقلاب. برای باکونین، انقلاب به معنی انقلاب اجتماعی از پایین بود. این انقلاب اجتماعی هم شامل منسوخ کردن دولت بود و هم تصرف کاپیتال. در زبان خود او، ” انقلاب بایستی از همان ابتدا دست به کار شود تا رادیکالی و به طور کلی دولت را نابود کند.” که ” پیامد طبیعی و ضروری آن … ضبط و تسخیر تمام سرمایه ی مولد و ابزار تولید از جانب اتحادیه های کارگران” است که ” آن را به استفاده ی جمعی خواهند گذاشت … اتحاد فدراتیو تمام اتحادیه های کارگران … کمون را تشکیل خواهد داد … دیگر هیچ انقلاب سیاسی موفقی وجود نخواهد داشت … مگر اینکه انقلاب سیاسی تبدیل به انقلاب اجتماعی شود.”(Michael Bakunin: Selected Writings، صفحات 170 و 171) که اساسا ادعای کذب انگلس که می‌نویسد که باکونین “دولت را و نه کاپیتال را شر و شیطان عمده می‌داند که بایستی منسوخ شود.” را رد می کند.(The Marx-Engels Reader، صفحه ی 728) این جمله به طور عمد دیدگاه باکونین را تحریف می کند. چرا که باکونین همواره تأکید داشت که دگرگونی اقتصادی و سیاسی “بایستی با هم و همزان به وقوع بپیوندد.” (The Basic Bakunin، صفحه ی 106) Continue reading تضاد فکری باکونین و مارکس / 2 →

هەژێن

سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له‌ پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مه‌ریوان وریا، ئاراس فه‌تاح، به‌ختیار عه‌لی، ڕێبین هه‌ردی

بەشی دوازده‌هه‌م

دووەم دادپەروەریی، نایەکسانیی و هەژاریی

پته‌وکردنی دادپه‌روه‌ریی‌و نه‌هێشتنی نایه‌کسانی‌و چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی هه‌ژاریی له‌ کوردستاندا

مه‌سه‌له‌ی نه‌بوونی دادپه‌روه‌ری یه‌کێکه‌ له‌ مه‌سه‌له‌ هه‌ره‌ گرنگه‌کانی ئه‌مڕۆکه‌ی دونیای سیاسی‌و کۆمه‌ڵایه‌تی ئیمه‌. مه‌به‌ستمان له‌ دادپه‌روه‌ری ئاماده‌گی ئه‌و ڕۆحه‌ سیاسییه‌یه‌ که‌ له‌سه‌ر دوو کۆڵه‌که‌ی سه‌ره‌کی وه‌ستاوه‌. یه‌کێکیان مامه‌ڵه‌کردنی ئینسانه‌ وه‌ک بوونه‌وه‌ری ئازاد. ئه‌م خاڵه‌ له‌ جه‌وهه‌ردا مانای ده‌سته‌به‌رکردن‌و پاراستنی مافه‌کانی مرۆڤ‌و ئازادییه‌ سه‌ره‌کییه‌کانی ئینسانه‌. ل ٢٩

نووسه‌ران له‌ سه‌راپای نووسینه‌که‌یاندا کۆمه‌لێك تێزیان داهێناوه‌، که‌ هیچ بنه‌مایه‌کی لۆجیکی و ئاوه‌زپه‌سه‌ند و هزریان نییه‌. له‌وێوه‌ که‌ ئه‌وان پێیانوایه‌ له‌ سایه‌ی سه‌روه‌ری چینایه‌تیدا ئازادی به‌دی دێت، له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌ما ئاوه‌ژووه‌ دادپه‌روه‌ری و یه‌کسانی تاکه‌کان یا خۆیان واته‌نی “مرۆڤه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌” وێنا ده‌که‌ن و ڕیفۆرمێکی ڕامیاریی له‌ ده‌سه‌لاتی بۆرجوازی کورددا، ئه‌وه‌ی که‌ ئه‌وان به‌ ده‌سه‌ڵاتی پارتیی نێوی ده‌به‌ن، ده‌که‌نه‌ ڕێگه‌ی چاره‌سه‌ری هه‌موو گیروگرفتێك و وه‌لانانی ڕێگرییه‌کان.

ئه‌گه‌ر ئازادی به‌ واتای ئازادبوونی تاك له‌ بڕیاردان و هه‌ڵبژاردنی پێدایستییه‌کانی ژیانی به‌مه‌جی پێشێلنه‌کردن و نه‌به‌زاندنی سنووری ئازادی که‌سانی دیکه‌ وه‌ربگرین، ئه‌وا ناکرێت له‌ سایه‌ی بوونی سه‌روه‌ری هێندێك به‌سه‌ر هێندێکی تردا [چ سه‌روه‌ری که‌مینه‌تی به‌سه‌ر زۆرینه‌دا و چ سه‌روه‌ری زۆرینه‌ به‌سه‌ر که‌مینه‌دا] قسه‌ له‌ بوونی ئازادی بکه‌ین. ئه‌گه‌ر ئازادی به‌ واتای خودسه‌روه‌ری مرۆڤ به‌سه‌ر خۆی له‌ پانتایی ئازادی ئه‌وانی دیکه‌دا، له‌به‌رچاو بگرین، ئه‌وا دیسانه‌وه‌ ئازادی دابه‌ش ناکرێت. چونکه‌ ته‌نیا له‌ ئازادی گشتیی کۆمه‌ڵدا ئازادی تاك ده‌سه‌به‌ر ده‌کرێت. کاتێك که‌ کۆمه‌ڵگه‌ ژێرده‌ستی سه‌روه‌ری که‌سانێك بێت، قسه‌کردن له‌ بوونی ئازادی پڕ به‌و واتایه‌ی که‌ تاکه‌کان له‌ کۆیلایه‌تییه‌وه‌ تا ئێستا خۆیانیان بۆ به‌کوشت داوه‌ یا ده‌ده‌ن، ئه‌گه‌ر خۆشباوه‌ڕیی نه‌بێت، ئه‌وا خۆشباوه‌ڕکردنی که‌سانی دیکه‌یه‌. ده‌کرێت له‌ کۆمه‌ڵگه‌ی نائازاددا که‌سێك ئازادئه‌ندێش بێت، به‌ڵام تا ئه‌و کاته‌ی که‌ که‌سانێك [چ به‌ نوێنه‌رایه‌تی ناڕاسته‌وخۆ چ به‌ دیکتاتۆری] بڕیار له‌سه‌ر ژیان و خواست و داهاتووی تاکه‌کان بده‌ن، ئه‌وا ئازادی خواسته‌ و نه‌بووه‌ته‌ که‌توار و ناشتوانێت له‌ وه‌ها بارێکدا ببێت. Continue reading چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی/ ١٢ →

معروفترین تضاد فکری باکونین و مارکس در نخستین جامعه ی بین‌المللی کارگران (انترناسیونال اول) بین سال‌های 1868 و 1872 پدیدار شد. این کشمکش و تضاد باعث روشن شدن مخالفت آنارشیست ها با ایده‌های مارکسیست شده و می‌توان آن را نخستین تحلیل تئوریک و انتقاد آنارشیستی از مارکسیسم دانست. البته انتقادها همچنان ادامه یافت، به‌خصوص پس از انحطاط سوسیال دموکراسی به اصلاح طلبی و عدم موفقیت انقلاب روسیه (که هر دو اجازه دادند تا انتقادات تئوریک، توسط این شواهد و مدارک تجربی غنی تر شوند.) اما تضاد باکونین/مارکس زمینه را برای آینده آماده کرد. از اینرو و از آنجاییکه آنارشیست ها به توسعه دادن و کامل کردن انتقادات او ادامه دادند، بررسی انتقادات باکونین بسیار ضروری است (به خصوص که تجربیات جنبش ها و انقلابات مارکسیستی خود گواه این انتقادات است.) Continue reading تضاد فکری باکونین و مارکس/1 →

معروفترین تضاد فکری باکونین و مارکس در نخستین جامعه ی بین‌المللی کارگران (انترناسیونال اول) بین سال‌های 1868 و 1872 پدیدار شد. این کشمکش و تضاد باعث روشن شدن مخالفت آنارشیست ها با ایده‌های مارکسیست شده و می‌توان آن را نخستین تحلیل تئوریک و انتقاد آنارشیستی از مارکسیسم دانست. البته انتقادها همچنان ادامه یافت، به‌خصوص پس از انحطاط سوسیال دموکراسی به اصلاح طلبی و عدم موفقیت انقلاب روسیه (که هر دو اجازه دادند تا انتقادات تئوریک، توسط این شواهد و مدارک تجربی غنی تر شوند.) اما تضاد باکونین/مارکس زمینه را برای آینده آماده کرد. از اینرو و از آنجاییکه آنارشیست ها به توسعه دادن و کامل کردن انتقادات او ادامه دادند، بررسی انتقادات باکونین بسیار ضروری است (به خصوص که تجربیات جنبش ها و انقلابات مارکسیستی خود گواه این انتقادات است.) Continue reading تضاد فکری باکونین و مارکس/1 →

hejên

serincdandnêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî

beşî yazdehem

aşnakirdnewey syasekanî ême be behakanî mrovû rêzgirtnî, yekêke le pêdawîstîye here gringekanî dunyay ême. L27

berrastî nûseran xoyan le gêlî deden ya xellk be gêll dezanin û bew core wa nîşan deden, ke lew birrwayedan seranî kurd bew xewnaney ewan, aşna nîn! min hawkêşeke pêçewane debînim, ewe mrovî kurd û takî komellgey kurdistane, ke debêt be beha û maf û xwast û twana û wîstî xoy aşnabêt, nek pêçewanekey! çunke katêk ke tak xoy bnasêt û bitwanêt rêwişwênî xoy le komellge û peywendîye abûrîy û ramyarîy û komellayetîyekanda dyarî bkat, ewsa debînîn, ke çon le huşyarî komellda bûnî serkirde û desellat debne bêrrêzî be xudî mrov!

nûseran leser ew bnemayey ke pêyanwaye zorîney xellk “mêgel -xoyan watenî” cêgey bezeyî û destgîruîyn û lewe kemtrin, ke twanay aşnabûnyan be mafî xoyan hebêt, boye wek qeşekan le tewawî nûsînekeyanda rûy demyan desellatdarane û daway bezeyî û lakirdnewe le mafî mrovyan lêdeken. serçawey weha têrrwanêk bo berterîdan bexoyan wek destebjêrêkî roşinbîr degerrêtewe. ewan huşyarî be behrey xudadawî dezanin û zorîne lewe kemtir seyr deken, ke twanay aşnabûn û huşyarbûneweyan hebêt. ewan bawerryan bewe heye, ke azadî dedrêt û bexşîşî serwerane, rêz û beha leser bnemay nîştmandarêtî û lelayen serweranewe be ême dedrên. Continue reading çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/ 11 →