Category Archives: كوردی – Kurdi
بەشی كوردی پێگەی ئەناركیستان
ڕاستی دهربارهی بهلشهفیکهکان*
نووسینی ئێما گوڵدمان
و. له فهرهنسییهوه: سهلام عارف
ئهم تێکسته دوا بهشداریکردنم دهبێت بهرلهوهی بگهڕێمهوه بۆ بهندیخانهیEfferson City Missori من لهوێ بهندکراوم بۆ ماوهی دوو ساڵ، تێکسته ههڵسهندگاندنێکه دهربارهی شای مۆجیزهکانی بهلشهفیکهکان واته )شۆڕشی ڕووسی ، (ئهمڕۆ ئهو مۆجیزهیه بۆته ئیلهامی نهشونماکردنی بهلشهفیکهکان له دهوڵهته یهکگرتووهکانی ئهمریکا.
ئهوهی سهرهکییه و گرنگه لهم باسهدا ئهوهیه که ئهمریکاییهکان له ماهیهتی بهلشهفیکهکان تێبگهن تا بزانن ئهوانه لهکوێوه هاتوون، ئێستاکه خهریکی چین و بهرهو کوێش دهچن؟
بهلشهفیك وشهیهکی ڕووسیه بۆ شۆڕشگێڕهکان به کار دههێنرێت، بهتایبهتی بۆ ئهو باڵهی که لانی زۆر و ههرهگرنگی بهرژهوهندییه کۆمهڵایهتی و ئابوورییهکانی چین و توێژه ههژار و بێدهرهتانه کۆمهڵایهتییهکان دهردهبڕن و بهرگرییان لێدهکهنو دهربڕینهکانیان بوونهته ئاوێنهی ئهو بهرژهوهندییانه.
سهردهمی کۆنگرهی پارتی کرێکارانی سۆسیال دیموکراتی ڕووسی -1903- شۆڕشگێڕه ههره ڕادیکالهکان، تهواو وهڕس و توڕه بوون له پهرهسهندنی تهوژمی خۆبهدهستهوهدان و ڕیفۆرمخوازی ناو ڕیزهکانی حزب، بۆ پهرچدانهوهی ئهو تهوژمه بهلشهفیکهکان دهستیان کرد به خۆڕێکخستن له ڕێکخستنێکی بهلشهفیکیدا دژی تهوژمی مهنشهفیکی، مهنشهفیکهکان ئهوانه بوون، که پهنگیان خواردبووهوه و ڕازیبوون به پێشکهوتنی خاووخلیچك و ڕیفۆرمخوازانه، به واتایهکی تر پێشکهوتنی ههنگاو به ههنگاو. له سهرهتاوه، لینین، دواتر ترۆتسکی به جووته بوون به دوو وهستای کارامهی ئهو تهوژمه، ههر بۆ ئهو مهبهستهش بوو شێوازی کارکردنی )دابڕان و کهرتبازیان( ههڵبژارد، بێ وچان دهستیان دایه دروستکردنی پارتیی بهلشهفیك لهسهر بنهمایهکی تۆکمه و ئهوان تا ڕوودانی شای مۆجیزهکان سهرقاڵی ئهو کاره بوون. به لای سیاسهتبازانی گرووپ و پارتییه سۆسیالیستهکانی دهرهوه و ناوهوه، شۆڕش مانای ڕووخاندنی تسار (قهیسهر) و دامهزراندنی حکوومهتێکی لیبریالی دهبهخشێت، لای لینین و ترۆتسکی و لایهنگیرهکانیان، شۆڕش مانایهکی قووڵتری ههبوو، ههروهها مهودایهکی دوورتر و فراوانتری ههبوو و دهبوو کاروکاردانهوهی له ههموو بوارهکانی ژیاندا بههێز بێت، ئهوان تهواو ئاقڵ و هۆشمهند بوون و به باشی لهو مهسهلهیه گهیشتبوون، ئهو ئاقڵی و هۆشمهندییهشیان زادهی مێشکی خۆیان نهبوو، بهڵکو له پێویستییه به پهله و گرنگهکان و له بهئاگاهاتنهوهی گهلی ڕووسهوه سهرچاوهی گرتبوو،ههر لهبهر ئهوهش بوو فرهلایهنی و پارادۆکسی نائاسایی و نموونهیی مۆجیزهکه لهوێوه سهرچاوهی گرتبوو، ئهو پارادۆکسه شاراوه نییه بهباشی به چاوی خۆمان له واقعهکهدا دهیبینین و ههر شهقی ئهو واقعهشه سۆسیال دیموکراته مارکسییهکانی –لینین–ترۆتسکی– ناچار کرد تاکتیکێکی شۆڕشگێڕانهی ئهنارکی پیاده بکهن، دهبێت ئهوه له یاد نهکهین پیادهکردنی ئهو تاکتیکه نهیتوانی ئهنارکیستهکان له خشته بهرێت لهوانه بۆ نموونه– کرۆپۆتکین، شێرکهسۆڤ و تایۆڤسکی– ئهو تاکتیکهیان دایه بهر نهشتهری ڕهخنه و وتیان، ئهو تاکتیکه به ڕهچهڵهك میتافیزیکی ئهڵمانییه و به مارکسییهت موتوربهکراوه.
ڕاسته و نکۆڵی لهوه ناکرێت که بهلشهفیکهکانی 1903 نێتپاک و شۆڕشگێڕ بوون، بهڵام ئهو مۆجیزانه که ههموو ڕۆژێك شۆڕشی ڕووسی بهرههمی دههێنان، دهریانخست که تیۆرهکانیان نزم و نیوهناچڵن، بهلشهفیکهکان بڕوایان وا بوو که نه مهرجه و نه پێویسته ڕووسیا به قۆناغێکی پیشهسازیدا تێپهڕ ببێت، تا بۆرژوازی ڕۆڵی مێژوویی خۆی ببینێت و نامهی خۆی بگهیهنێته مهنزڵ، ههروهها لهمیانهی ئهو پرۆسهیهشدا ئهو بوارهش بڕهخسێت که زوربهی زۆری خهڵكیش ڕۆڵی خۆیان ببینن، بازدانیان بهسهر ئهو قۆناغهدا مهترسییهکی گهوره بوو، ئهنجامی خراپی لێکهوتهوه، باکۆنین دهربارهی ئهو مهسهلهیه وتویهتی: “کاتێك زۆربهی زۆری خهڵك هۆشمهند دهبێت به دهسهڵاتی ئابووریی خۆی، مێژووی خۆی دروست دهکات و خۆی ئازاد دهکات له ههموو ئهو خوونهریته کهڵهکهبووانه که له ڕابوردوویهکی مردوهوه به میرات بۆی ماوهتهوه.” نموونهیهك لهو نموونانه ئهو پهیمان و گرێبهستانه بوون که مۆرکرابوون له دهوری مێزهکان بهبێ ئهوهی داوا و پێویستی سهردهمهکه بووبێتن.
ئهمڕۆ گهلی ڕووس هۆشیاره و گۆڕانێکی مهزنیش ڕوویداوه، ئهوهش وایکردووه که بهلشهفیکهکان تهنها نوێنهرانی تیۆری بن و هیچی تر، ئهگهر لینین و ترۆتسکی گوێیان بدایهته هاوار و ئهندێشهکانی گهل، نهك ههر نهیاندهتوانی تیۆرهکانیان بهو جۆره دابڕێژن، بهڵکو نهشیاندهتوانی لهو جێگانهشدا بمێننهوه که داگیریان کردووه، ئهگهر ئهو دووانه، لینین و ترۆتسکی، دهربڕینهکانیان له پێناوی خهڵکیدا بووایه، بهو جۆره گهماڕۆی داواکارییهکانی خهڵکیان نهدایه و به زهبروزهنگ مامهلهیان لهگهڵدا نهکردنایه، یهکجار بهو جۆره سهنگی پلهوپایه و پێشبینیکردنه پێغهمبهرییهکان دانهدهبهزی، به واتهیهکی تر ئا بهو جۆره چارهڕهش و ڕهزاقورس نهدهبوون.
ئهوهتا ماوهیهکه لینین و ترۆتسکی، بهوه تاوانبار دهکرێن که گوایه بهکرێگیراوانی ئهڵمانیان و له ڕێگهی –Kaiser-وه پارهیان دهدرێتێ، ئهوانهی ئهو قسه و قسهڵۆکانه ههڵدهبهستن و دهیانهێنن و دهیانبهن ڕۆژنامهکانن، بهبێ ئهوهی هیچ بهڵگهیهکیان به دهستهوه بێت. هیچ لهوه بۆگهنتر و قێزهونتر نییه که کهسێك بهو جۆره تاوانبار بکهیت، تهنها لهبهرئهوهی لهگهڵ ئهم ڕستهیهدا: “دهبێت ئێمه بجهنگێین بۆ زامنکردنی ئاسایشی دنیا و پاراستنی دیموکراتیهت.” هاوڕا نییه و دژایهتی دهکات.
ئێمه ههڵسهنگاندنی تایبهتی خۆمان ههیه دهربارهی لینین و ترۆتسکی و هیچ پێویستییهکیشمان بهوه نییه پاساو بهێنینهوه بۆ ئهو گهلحۆ و ساویلکانه که هێنده خۆشباوهڕن و بڕوایان وایه که ڕۆژنامهنووسان ههرگیز (درۆ ناکهن).
کاتێك ترۆتسکی له وڵاته یهکگرتووهکانی ئهمریکا بوو له خانوویهکی گچکهی پیسا دهژیا و تهواو ههژار بوو، ڕۆژنامهیهکی سۆسیالیستی سهر به جووهکان بهڵێنیان دایه که ژیان و گوزهرانی باش دهکهن، ئهگهر بێت و دهست ههڵبگرێت له گهرموگوڕی و ههڵپهی شۆڕشگێڕانهی خۆی، بهڵام ترۆتسکی ئهو بهڵێن و داوایهی ئهوانی ڕهت کردهوه و ههر سوور بوو لهسهر ههڵوێستی خۆی و ههژاری و ڕێزگرتن له کهسایهتیی خۆی ههڵبژارد و کاتێکیش که بڕیاری ئهوهی دا بگهڕێتهوه بۆ ڕووسیا بۆ خهرجی گهڕانهوهکهی پیتاکیان بۆ کرد، ئاوهها بوو ژیان وگوزهرانی ئهو بهکرێگیراوهی ئهڵمانیا!!!!
دهربارهی لینینیش، لینین، ههموو ژیانی خۆی تهرخان کردبوو بۆ خهباتکردن له پێناوی ڕووسیادا، له براکهیهوه خهزێنهیهك له بیروباوهڕی شۆڕشگێڕانهی به میرات بۆ به جێ مابوو، براکهی به فهرمانی تزار کوژرابوو، واته لینین بیانوویهکی کهسی خۆی ههبوو لهو ڕقوکینه ئهستوورهیدا که ههیبوو بهرامبهر ئۆتۆکراسی ڕووسی، لینین ژیانی خۆی تهرخان کردبوو بۆ ئازادکردنی ڕووسیا. چهند ستهم و مهترسیداره کهسێکی ئاوهها تاوانبار بکهیت به سیخوری ئیمپریالیزمی ئهڵمانی، بهڵام دهبێت ئهوه له یاد نهکهین که هاژه و هوژه و گیڤهگیڤی لینین وترۆتسکی بوونه بێدهنگییهکی شهرمهزارکهر، کهسایهتییه بههێز و بهرزهکهیان بوو به گهندهڵی، ئیتر گهندهڵیش بوو به شوناسنامهی سهرکرده ناسراوهکانی شۆڕش، بهو شوناسنامهیه نهبووایه کهس نهیدهناسینهوه، ئهو حاڵهتهش سهری سهرانی بهلشهفیکه ئهمریکاییهکان نهبێت، سهری هیچ کهسێکی تری نهسووڕماندبوو، ئهو سهره بهلشهفیکییانه که مهسهلهی شۆڕشیان لێ بووهته مهتهڵێك و بۆیان ههڵنایهت، ئهوهی ئهوانه دهیزانن ههر ئهوهیه که ئهو جۆره شۆڕشه نامۆیه به گیانی ئهمریکا و ئهمریکاییهکان. دهبێت ئهوهش بووترێت وهنهبێت ئهو سهره بهلشهفیکییانه نهیانهوێت له بهها و بهرزیی خونهریتی شۆڕشگێڕی و شۆڕش تێبگهن، تا بزانن شۆڕش چییه و تهرحی چییه بۆ مهزنی و سهروهریی دهوڵهت؟
ئهمریکاییه مامناوهندهکان بڕوایان وایه که شۆڕش له وڵاتهکهیاندا هیچ پاساوێکی نییه و بێفهڕه، به لای ئهو ئهمریکاییه مامناوهندانهوه تاریکستانی ڕووسی دهبووایه حکوومهتی تهفروتوونا نهکرایه و حکوومهتێك پێکبهێنرایه له جۆری حکوومهتهکهی لهمهڕ خۆیان و وهك تاکتیکێکیش ڕێزی سهرۆکی حکوومهت بگیرایه، ههروهها کهمێك ڕێزی ئۆتۆکراسیی ڕووسی بگیرایه و یا ههر هیچ نهبێت داوای لێبووردنی لێبکرایه، جا ئێوه ڕووسیا بهێننه پێشچاوی خۆتان وهك چۆن ئهو ئهمریکاییه مامناوهندانه بۆی دهچن و تێیگهیشتوون.
بهلشهفیکهکان لیبریالهکانیان ڕاونا و دهرپهڕاند، بۆ نموونه میلیکۆڤ و ههروهها کرێنسکی، له ههمان قاپییهوه که تزاریان لێوه دهرپهڕاند، ئهوه جگه لهوه که کهوتبوونه وێزهی مهلیك و خاوهنزهوییهکان، ههر وهك چۆن بهربووبوونه وێزهی کاپیتالیزمیش. له ڕاستیدا ئهو جۆره مومارهسانه لهگهڵ گیانی ئهمریکاییهکاندا ناگونجێن**
ڕووسهکان هیچ خۆشییهك و لهزهتێکیان نه دیت و نه چێشت له دیموکراتیهت و پهروهردهکردنی کولتووری و بهها دهستورییهکان و دابینکردنی لانی کهمی یهکسانی، ههڵبهت ئهوهش لهوهوه سهرچاوهی گرتبوو که تهنها ئۆتۆکراسییهك خرابووه جێگهی دانهیهکی تر. بێگومان کارێکی لهو چهشنهش ئهنجامهکهی لهوه باشتر نابێت، به واتهیهکی تر کاکڵهی سیاسهتی سیاسهتبازهکان و کاکڵهی شۆڕش جیاوازن و دژ به یهکن.
گهلی ڕووسی له لابردنی نیکۆلاسی دووهمدا چاوهڕانی دهستپێکردنی شۆڕشی دهکرد، نهك کۆتایی شۆڕش.
بۆ ئهم باسه پێویسته ئهم پرسیاره بکهین، ئهو زوڵوزۆره که له –موجیك -Moujik- دهکرا له چیدا خۆی دهنواند و کێ دهیکرد؟ لهوهدا خۆی دهنواند که تسار تاجی سهریانی داگرتبوو و دهسهڵاتهکانیانی سنووردار کردبوو،موجیك تهنها ناڕازی و ڕقئهستوور نهبوو له تسار، لهوانهش بێزار و ڕقئهستور بوو که باجیان دهسهند و زهویان داگیر دهکرد و ههر کهسێکیش لهوان باجی نهدابا شهلاقیان لێدهدا، یا ڕهوانهی بهندیخانهکانیان دهکرد، ههروهها لهوهش دهترسان ئاژهڵهکانیشان تاڵان بکهن. به کورتی کلیلی ژیانیان به دهست توێژێکی سهروهرهوه بوو.
موجیك هێنده سۆز و خۆشهویستی بۆ زهوی زۆر بوو نازناوی –دایك–ی پێ بهخشیبوو،ههر لهو گۆشهیهوه دهیانڕوانیه شۆڕش، به لای ئهوانهوه وهها بوو گهر شۆڕش بۆ ڕزگارکردنی زهوی نهبێت، له بهرژهوهندی خاوهنزهوییهکان نهبێت، ئهوا ڕوودانی شۆڕش نه مانایهك دهبهخشێت و نه پێویستییهکیشه. زهوی لای ڕووسهکان لهبریی ههموو شتێکه، سهفاههت، سهرچاوهی ژیانه، خۆراكبهخشه و تێرکهره. دیسانهوه پرسیارێکی تر خۆی فهرز دهکات، ئهوکاته کهی بوو که بهلشهفیکهکان وهك هێزێك له بواری کۆمهڵایهتی و ئابووریدا ڕۆڵێکی ئهوتۆیان نهما؟ ئهو کاته بوو که کاپیتالیست تساری ههڵگێڕایهوه، ئیتر بهلشهفیکهکان پاساوی نوێنهرایهتیکردنی گهلیان نهما، ههلومهرجه بابهتییهکان ئهوهی فهرز کرد بهسهر ئهوانیشدا وێنهی حکوومهتی کاتی و کرنسکی نیمچه ئاشبهتاڵێکی لێبکهن، ئهوهی به لای ڕووسهکانهوه گرنگییهکی تایبهتی ههبوو، ئهوه بوو زهویوزار و ئامرازهکانی کارکردن لهو بوارهدا ببێته موڵکی مناڵ و مناڵانی مناڵهکانیان، گرنگینهدان بهو حهز و ویستهی گهلی ڕووس فاکتهرێکی دیکه بوو بۆ لاوازبوونی بهلشهفیکهکان.
ڕووسهکان چهند سهدهیهك بوو تامهزرۆی ئهوه بوون ئهگهر بۆ جارێکیش بووه دهنگیان ببیسترێت و بگهن به ئامانجی خۆیان وێنهی گهلانی تر به تایبهتی گهلی ئهمریکایی. گهلی ڕووسی دڵنیایه لهوهی که ئهو شۆڕشه وا بهلشهفیکهکان بوونهته سهمبۆلی ئهوه ڕاز و نیاز و ئامانجی نییه و وهك ئهمریکا گهورهترین کاپیتال پێکهوه بنێت.
ئێستا با لهو گریمانه مێژووییهوه دهست پێ بکهین و وههای دابنێن که جهنگهکان ههموویان جهنگی سهرمایهدارهکانن و زۆربهی زۆری خهڵك لهو جهنگهدا بهرژهوهندییهکانی خۆیان لهگهڵ مهبهست و بهرژهوهندییهکانی ئیمپریالیستهکان نابیننهوه، به واتهیهکی تر بهرژهوهندییهکانیان دژ به بهرژهوهندییهکانی چهوسێنهرهکانیانه.
بهلشهفیکهکان جهخت لهسهر گرێبهستی ئاشتی دهکهن، بهڵام مهرجیان ههیه؛ مهرجی سهرهکیشیان ئهوهیه که نابێت هیچ گرێبهستێك (سوودمهندی و پێوهلکاندن)ی لێبکهوێتهوه. له جهنگدا ڕووسهکان زۆریان لێکوژرابوو که له ڕاستیدا دهتوانرا هێزی ئهو کوژراوانه به کار بهێنرێت بۆ دروستکردنهوه و ئاوهدانکردنهوهی وڵات، یان ههر هیچ نهبێت به کار بهێنرێت بۆ دابینکردنی ئارامی و دیموکراتیهت له دنیادا. بڕیاری ههڵگیرسانی جهنگ، بڕیاری تسار بوو، ڕووسهکان وهڕس بووبوون له قوربانیدان و ڕهتیان دهکردهوه و دژی قامچیی ئۆتۆکراسییهکان بوون، هاوپهیمانان لهسهر دوو پهت یاریان دهکرد، له لایهك دهستیان گرتبوو به باڵای ئۆتۆکراسیی ڕووسییهوه، له لایهکی ترهوه ههوڵێکی زۆریان دهدا لوتفی گهلی ڕووس بۆ لای خۆیان ڕابکێشن، ئهو هاوپهیمانه دیموکراتییانه درۆیان دهکرد، بهرژهوهندییهکانی گهلی ڕووسیان لا گرنگ نهبوو، ئهوان باش ئهوهیان دهزانی که گهلی ڕووس تامهزرۆی ئاشتییه و خوازیاری ڕزگاربوونیهتی له قامچیی ئۆتۆکراسییهکان، کهچی ئهوان واته هاوپهیمانه دیموکراتهکان نهیاندهویست شۆڕشی ڕووسی بناسنهوه و دانێکی خێری پیادا ببنێن، تهنانهت پێش ئهوهش که بهلشهفیکهکان جڵهو بگرنه دهست.
ئهوهتا ئینگلتهرا که لافوگهزافی ئهوه لێدهدات که پشتگیری وڵات و نهتهوه گچکهکان دهکات، کهچی هیند و ئیرلهندا لهژێر دهستیدا دهناڵێنن و شۆڕشی ڕووسیش ناناسێتهوه، ههروهها فهرهنسا که به لانکهی ئازادی ناوبانگی دهرکردووه بواری نوێنهری ڕووسی نهدا بهشداری کۆنفرانسی ئاشتی بکات، تهنها ئهمریکایه که شۆڕشگێڕه ڕووسهکان دهناسێتهوه، ئهویش بهو مهرجه که کرێنسکی و میلیۆکۆڤ له دهستهڵاتدا بمێننهوه.
بهلشهفیکهکان پهیامێکی گهوره و بهنرخیان گهیانده ههموو دنیا و جاڕی ئهوهیاندا که “دهبێت داواکردنی ئاشتی و گفتوگۆکردن دهربارهی ئهو مهسهلهیه به دهست گهلان خۆیانهوه بێت، ئهوانهی جهنگهکانیان ههڵگیرساندووه و ههڵدهگیرسێنن و لێیان سوودمهندن بۆیان نییه جاڕی ئاشتی بدهن و خۆیان بکهنه سووری بهر لهشکر لهو بوارهدا.”
له ڕاستیدا ئهو پهیام و ههڵوێستهی بهلشهفیکهکان بهشداریکردنێکی گهوره و گران بوو پێشکهشیان کرد به ڕهوتی پێشکهوتنی مرۆڤایهتی.
به بیروبۆچوونی بهلشهفیکهکان، پلانه دیبلۆماسییه نهێنییهکان لهوه زیاتر که پیلانگێڕان و خیانهتکردنه له گهلان هیچی تر نییه، ههر لهو بیربۆچوونهشهوهیه که بهلشهفیکهکان خۆیان دوورهپهرێز ڕادهگرن و خۆیان ناخهنه داوی ئهو پلانه دیبلۆماسییه نهێنییانهوه و ڕهتیان دهکهنهوه، تا ئهو پیلانانه نهبنه مایهی دروستبونی کارهساتی گهورهتر.
بهلشهفیکهکان نهك ههر دژی سوودمهندی و پێوهلکاندن بوون، دژی ههموو جۆرهکانی قهرهبووکردنهوهش بوون، به لای ئهوانهوه وهها بوو، ئهگهر بێت و قهرهبووکردنهوهش پهیڕهو بکرێت، دهبێت ئهوانه بکرێن به ژێر سهنگی بارهکهیهوه که دهستیان ههبووه له ههڵگیرساندنی جهنگهکاندا و دهبێت به هیچ جۆرێك گهلان نهکرێن به ژێر باری قهرهبووکردنهوهوه، چونکه گهلان به برسیبوون و خوێنڕژاندی به زیادهوه ههموو شتێکیان قهرهبوو کردۆتهوه و قهرزداری هیچ کهس و لایهنێك نین. بهلشهفیکهکان هێزهکانی تریان بانگ کرد بۆ پراکتیزهکردنی ئهو بیروبۆچوونانهیان، واته بیروبۆچوونی که “دهبێت گفتوگۆکردن دهربارهی ئاشی و چارهنووسی گهلان، کاری گهلان خۆیان بێت“، ئهوه بوو هێزهکانی تریان بانگ کرد بۆ برێست–لیتۆڤسک. ئهوان گاڵتهیان بهو پهیامه دهکرد، ئهوه بوو هاوپهیمانان پشتیان کرده ئهو بانگهوازهی بهلشهفیکهکان، ئهو گاڵتهجاڕی و پشتێکردنهی هاوپهیمانان نهبووه مایهی ناڕهزایی و تووڕهبوونی بهلشهفیکهکان، نهخێر به پێچهوانهوه بووه بهڵگه و بیانوویهکی باش به دهست بهلشهفیکهکانهوه، بۆ بادانهوه و گهڕانهوه بۆ سهر بهڕه کۆنهکهیان، واته بهڕهی مومارهسهکردنی سیاسهتی بهڕێوهبهرایهتی و فکری سهروهریخوازی و پێشڕهوی ههڵهنهناس و جێگهگرتنهوهی گهل، بهوهش له هاوکێشهکهدا دوو هێڵی ڕاست و چهپیان هێنا بهسهر (گهل و گهلان)دا و له جێگهکهی خۆیان ناونووس کرد. گومان لهوهشدا نییه که ڕهگوڕیشهی ئهو بڕوا و پراکتیزهکردنه دهگهڕێتهوه بۆ بیری (دهستبژێری پێشڕهوی هۆشمهند).
بهلشهفیکهکان شانازی و خهشخه بهو ههڵوێستهی خۆیانهوه دهکهن و وا خۆیان دهردهخهن که بههێزن، بههێزیی خۆشیان دهگهڕێننهوه بۆ ئهوه که ئهوان خاوهنی پرۆگرامێکی شۆڕشگێڕانهی هاوبهشن و دواتر دهبێته نموونهیهك له ههموو لایهکهوه چاوی لێدهکرێت و لاسایی دهکرێتهوه!!! ئهوه له کاتێکدا بوو که بهلشهفیکهکان باش دهیانزانی که دابڕاو و بێهێزن، بهڵام ههموو ههوڵهکانیان بۆ پهردهپۆشکردنی سیاسهت و پراکتیزهکردنی فکری نوێنهرایهتی و پێشڕهوخوازی بوو، ترۆتسکی لهو بارهیهوه دهڵێ: “بێهێزییهکانمان دهبن بههێز بۆمان“. به کورتی ئهو ههڵوێستهی بهلشهفیکهکان ئهگهر شتێك دهربڕێت، ئهوه دهردهبڕێت که گفتۆگۆ و بڕیاری بهڕێوهبهران –نوێنهرانه نهك گهلان، لێرهدا پرسیاری سهرهکیی ئهوهیه، جا که بهو جۆریه، دهبێت ئهو ههڵسوکهوتهی بهلشهفیکهکان چ جیاوازییهکی ههبێت لهگهڵ ههڵسوکهوتی تسار و سهرانی تری دهوڵهته شهڕخوازهکانی تر؟
بهلشهفیکهکان به وتهی خۆیان دژی سوودمهند، قهرهبوو، پێوهلکاندن و به تایبهتی دژی ئهوهن که ههڵگیرسێنهرانی جهنگ سوودمهند بن، ئهی مهگهر خۆیان سوودمهند نهبوون له ئهنجامهکانی جهنگ، دهسهڵاتی خۆیان پێ قایم نهکرد و نهبوونه خاوهنی ئیمتیازه کۆمهڵایهتییهکان؟
دهربارهی پێوهلکاندن و بهپاشکۆکردن و بهرگریکردن له ئازادیش درۆ دهکهن** لهبهر ئهوهی ئهوان خوازیاری ئهوهن تاکهکان پهڕاوێز بکهن و بیانکهنه پاشکۆی خۆیان و تا پلهی کۆیلایهتی بچووکیان بکهنهوه. جا هێزێك، یا تهوژمێك، ئهوه ڕهفتاری بێت لهگهڵ تاکهکاندا، دهبێت چی بهربهست بێت و ڕێگهی لێبگرێت گهلانیش بکاته پاشکۆ و کۆیلهی خۆی و ئازادییان زهوت بکات؟؟
ئهوان، بهلشهفیکهکان، دهربارهی ئهوه که گوایه بهرگری له ئازادیی گهلان دهکهن درۆ دهکهن، چونکه ئهوان دهسهڵاتخوازن، کهسانی دهسهڵاتخوازیش ناتوانن ئازادیخواز بن و داوای بکهن بۆ گهلان. ئهوان نهك ههر خوازیاری ئازادی نین بۆ گهلان، بهڵکو له تاکهکانیشی زهوت دهکهن.
ئهوهتا سهرکردهیهکی بهلشهفیک، ترۆتسکی، له نامهیهکیدا که بۆ سهفیری فارسی نووسیوه دهڵێت: “ڕێکهوتنی ئهنگلۆ ڕووس 1917 دژی ئازادی و سهربهخۆیی گهلی فارسه.”
ناتوانرێت ماهیهتی بهلشهفیکهکان دهربخرێت ، ئهگهر باسی ههڵوێستی ئهوان نهکرێت دهرههق به خاوهندێتیی تایبهتی.
ئهوان گوایه له ههموو لایهك زیاتر قووڵتر و فراوانتر دیراسهی ڕهوتی بزووتنهوهی مێژوویان کردووه و دهڵێن هۆی سهرنهکهوتنی شۆڕشهکانی پێشوو ئهوه بووه که دهستکاری خاوهندێتی و ئامرازهکانی بهردهوامبوونیان نهکردووه. ئهی که وههایه و دیراسهی مێژوویان کردووه، ئهی کهوایه ئهوان هێنده قووڵ و مهنیقین، بۆچی وێنهی کۆمۆنهی پاریس 1871 دهستکاری بانکهکانیان نهکرد و ههمان ههڵهی کۆمۆنهی پاریس دووباره پراکتیزه کرا؟؟
سهردهمی کۆمۆنهی پاریس، دهستکاری بانکهکان نهکرا، به مهرجێك ههزاران ئافرهت و مناڵ له برساندا لاکهیان دههات و لهناو جادهکاندا دهمردن، ئهوه بوو حکوومهت ئهودهمه به فرسهتی زانی خهزێنهی ئهو بانکانهی بهکارهێنا بۆ بهرهڵاکردنی 500000 سهربازی دیلکراو به تفهنگی ئهڵمانیهوه و بهریدانه گیانی کرێکاران، تهنها له پاریس 30000 کرێکاریان خهڵتانی خوێن کرد، جا ئهگهر ئهو ههڵوێستهی بهلشهفیکهکان ڕێزگرتن و پیرۆزڕاگرتنی خاوهندێتیی تایبهتی نییه، ئهی چیه؟؟
شۆڕشگێڕه ئازادیخوازه ڕووسهکان دروستکردنی جیاوازی له نێوان لیبرالیزمی سیاسی و ئۆتۆکراسیدا به خهو و خهیاڵ دهزانن، به بیروبۆچوونی ئهو شۆڕشگێڕه ئازادیخوازانه، ئهگهر جیاوازییهك ههبێت لهوهدا خۆی دهنوێنێت که له سیستمه ئۆتۆکراسییهکاندا، خهڵك لهوه دهگهن که بچووکراونهتهوه تا پلهی کۆیلهیی و ئازادییان لێزهوتکراوه، لهبهرئهوه ئامادهن خهبات بکهن و قوربانی بدهن له پێناوی ئازادیدا، له سیستهمی لیبرالیزمی سیاسیدا، ئازادی کراوهته کۆت و زهنجیری خهڵکی، خهڵك بهو کۆتوزهنجیره ڕازیه.
ئهگهر بهلشهفیکهکانی سهرهتا، ئهوانهیان که گۆشکراوی ئازادیخوازین، به ئاگادا بێنهوه و ههوڵ بدهن جهمی بهلشهفیکهکان ڕابکێشن بۆ بهرهی ئازادی، ئهو کاته پارێزگاریکردنی خاوهندێتی و دهسهڵاتسهپاندن مهحاڵ دهبێت.
پهراوێز:
* ئهگهر به وردی سهرنج بدهین، ئێما، خۆیهتی دهیهوێت بڵێت شۆڕشی کۆمهڵایهتی ئهوه نییه که بهلشهفیکهکان تێیگهیشتوون و گوایه ئهنجامیان داوه. ئێما دهڵێت ئهوهی ئهوان کودهتای سهربازی حزبییه، نهك شۆڕشی کۆمهڵای، لای ئێما و سۆسیالیسته ئازادیخوازهکان شۆڕشی کۆمهڵایهتی له خوارهوهیه بۆ سهرهوه نهك به پێچهوانهوه، به واتهیهکی دروستکرد دهسهڵاتێك و دامهزراندنی ههندێك فهرمانبهری سهربازی و حزبی باڵادهست نییه.(و.ك.)
** ئهو پێشبنیکردنهی ئێما دوای جهنگی جیهانی دووهم هاته دی، بهلشهفیکهکان له دابهشکردنهوهی دنیادا ههموو ئهوروپای ڕۆژههڵاتیان بهرکهوت و لکاندیان به خۆیانهوه و گهلانی ئهو بهشهیان کرده پاشکۆی خۆیان و ئازادییهکانیان لێزهوتکردن.(و.ك.)
سهرچاوه:فهرهنسی
http://dwardmac.pitzer.edu/Anarchist_archives/goldman/truthaboutbolfr.html
ئینگلیزی
http://dwardmac.pitzer.edu/Anarchist_archives/goldman/truthaboutbol.html
ئهرشیڤی نووسهر:
http://dwardmac.pitzer.edu/Anarchist_archives/goldman/GoldmanCW.html
بۆچوونی نووسهرانی دیکهی ئهنارکی لهو بارهوه:
http://afaqkurdish.wordpress.com/2010/06/08
ئهرشیڤی ئهنارکییهکان:
http://dwardmac.pitzer.edu/Anarchist_archives/index.html
بحران ساختار سلطه در تاریخ معاصر جنبش-های افقی و آنارشیک و جایگاه اسلاوی ژیژک/ 9
م_ع آوریل 2009
قسمت نهم
افسانه قدرت در حزب بُلشویک لنین
بیاد بیارید سال 1953 زمانیکه استالین در گذشت و خروشچف بعنوان رهبر حزب بلشویک بقدرت نشست و فرمان بازگشت به اصول لنینیسم را صادر کرد. زیر فشار ده ها هزار نفرکمیسر های عالی کشور و خانواده های سران قدرتی و اعتراضات میلیونی خفه شده مردمی، استالین بعنوان یک رهبر خود کامه که بسیاری را بخاطر جاه طلبی هایش تصفیه، زندانی و تیرباران کرد، محکوم شد و مجسمه او پایین کشیده شد. اما آیا خروشچف در این خود کامگی ها شریک نبود؟ چند ماه بعد از آن، عالیترین مقام پلیس امنیتی روسیه و قدرتمندترین فرد دوم کشور معروف به بریا که دستیار اول استالین شناخته میشد بعنوان خائن، مخفیانه به جوخه اعدام سپرده شد زیرا او هنوز در درون سازمان امنیت چکا (کا.گ.ب)دوستان با نفوذی داشت(تاریخ مرگ او درست روشن نیست در کتاب خاطرات گرباچف دسامبر 1953 ذکر شده است). در اردوگاه چپ جهانی شورشی بپا شد و اکثراً آنرا کودتا از درون خواندند. احزاب استالینیستی خارج از روسیه که سی سال برای رهبرشان هورا میکشیدند چگونه میتوانستند او را خودکامه و دیکتاتور قلمداد کنند. کم کم روسیه به یک سوسیال امپریالیست خوش خیم اما با اقتصاد سوسیالیستی مبهم تبدیل شد. واژه سوسیالیسم لقب امپریالیسم را به سختی قورت داد و در ذهن برخی از احزاب لنینی بحث های پلیمیکی را دامن زد و انشعابات عقیدتی بمانند عصر مسیحییت لوتر و کالوین به راه افتاد. اما بریا یار اصلی استالین کی بود؟
بریا کمیسر عالی سازمان مخوف پلیس چکا
او در سال 1899 بدنیا آمد و مثل استالین یک گرجی بود در انقلاب اکتبر 1917 سریعا به بلشویک–ها پیوست. اوت 1920 مدیر امور کمیته مرکزی آذربایجان شد. او با حمایت بیش از حد اورجونیکیدزه کمیسر عالی ارتباطات و دبیر کمیته حزبی منطقه زاکرایکوم (ماورا قفقاز) که یکی از سه یار اصلی استالین و جز دایره اصلی حزب کمیته مرکزی بلشویک و یار لنین هم بشمار میرفت، بسرعت در مقامش پیشرفت کرد و اخبار پاکسازی را مدام بگوش استالین و طبیعتا لنین از طریق اورجونکیدزه در کاخ کرملین میرساند. بریا در سال 1921 بعنوان رئیس بخش عملیات سری و معاون چکای آذربایجان، سیاست عملیات گروه سه نفره ترور معروف به ترویکای را برنامه ریزی کرد که خرابکاران و مخالفین حزب بلشویک را درجا میکشتند و جو ترور وحشتناکی ایجاد شد. عملیات چکای آذربایجان بحدی بیرحمانه شد که حتی اعتراض دیگر بلشویک های آذری را بر انگیخت. در بهار 1921 کدوروف معاون اول دذرژینسکی (رئیس مخوف چکای روسیه) و رئیس حوزه عملیاتی مسکو (محافظ لنین و کاخ کرملین) و دوست نزدیک استالین پس از بازدید جمهوریها، تقاضای برکناری بریا را بخاطر بی پروایی های بیش از حدش در کشتارها که باعث مرگ بیشماری از مردم شده بود، داد. اما بطور عجیبی این مسئله نه تنها انجام نشد بلکه او بخاطر کشتار وسیع اش از سوسیالیست های انقلابی چپ (بزرگترین سازمان چپ انقلابی که در میان کشاورزان، سربازان، و ملوانان پایگاه عظیمی داشت و به آزادی شوراهای دهقانی اعتقاد داشتند) درجه افتخار شجاعت و یک ساعت طلا گرفت. و همان سال 1922 (در 23سالگی) به درخواست شورای کمیسرهای خلق آذربایجان از طرف پلیس سیاسی مسکو چند قبضه تفنگ خودکار به او اهدا شد. گر چه کمیسر کدوروف و پسر کوچکش ایگوز در چشم مردم مسکو به جلادان امنیتی بیرحم بلشویک معروف بودند اما همانها در سال 1939 هر دو توسط بریا و استالین بعنوان خائنین اعدام شدند (ص 46-20 از کتاب بریا ، نوشته امی نایت ترجمه جمشید شیرازی).
بریا بیشتر جاسوسان و ماموران امنیتی را از طریق کامسومول( جامعه جوانان کمونیست) دستچین می کرد که بعدها همه به شبکه نیرومند وفادار به او تبدیل شدند(ص52). بریا چون جوان تازه بقدرت رسیده ای بود مورد حسادت برخی از رقبای وفادار حزب بلشویک هم بود اما کمیسرهای عالیمقام بلشویک او را بخاطر نابود کردن “مخالفان بلشویک“، “ضد انقلاب” ، “دشمنان خلق” ، “دشمنان پرولتاریا” و… ستایش می کردند. اما بریا در درون از گاردهای قدیمی بلشویک که جایگاه ویژه تری نسبت به او داشتند، خوشش نمیآمد وسرسپردگی خود را همواره به استالین نشان میداد و در رابطه با کشمکشهای درون قدرتی بلشویک برای باند استالین خبرچینی و جاسوسی می کرد. در کتاب دولتی در دولت اثر بسیار ارزنده یِوگنیا آلباتس به ترجمه مهدی پرتوی همین سیاست های خوفنا ک چکیستها را از طریق رجوع به اسناد، آرشیوها، گزارشات کمیسرها و غیره مستدل کرده که من لزومی به نوشتن شماره مدارک بایگانی که اکثراً به زبان روسی است در اینجا نمی بینم، همینطور کتاب استالین، شکستها و پیروزیها به نوشته دمیتری ولکوکونوف به ترجمه پرویز ختایی. البته دمیتری ریاست موسسه تاریخ نظامی شوروی را بعنوان یک کمیسر عالی سرلشکری بعهده داشته و مشاور ارشد نظامی بوریس یلتسین هم بوده است و طبیعتا از چنین کسی انتظار نمیرود که از لنین رهبر و بنیانگذار دولت کمونیستی روسیه در مجموع قدردانی نکند و سرکوب جنبش های اعتراضی توسط لنین را بسیارکمرنگتر نشان دهد. اما او اسنادی را رو میکند که برای نتیجه گیری ما از حقایق کاملاً سودمند است. دوستان میتوانند به همین چندین اثر ترجمه شده مراجعه کنند که باندازه کافی گویاست و در مقایسه با کتب بیشمارانگلیسی بغیر از تفاسیر طولانی در جزییاتشان، در مجموع نسبت به توصیف واقعیات، مشابه هستند. البته منتقدین با صلاحیت روسی و غیر روسی باندازه کافی هستند که کسی وقتش را صرف نوشته های مامورین سازمان سیا در مورد تاریخ چکای روسیه نکند که بهره برداری های دمکراسی پسند غربی را غالب کنند و توطئه های غرب را خوش رنگ نشان دهند. بسیاری از گزارشگران و نویسندگان شوروی مثل خانم آلباتس در دوران گلاسنوست (حقیقت گویی و یا فضای باز سیاسی) این شانس را یافتند که به برخی از این اسناد روسیه دست یابند، بخصوص بعد از کودتای جناحی از قدرت به همراهی کمیسر وزارت امنیت کشور، کا. گ. ب. ( چکا) علیه حزب کمونیست گور باچف در سال 1991 که اوضاع جامعه را تا حدی بهم ریخت و ساختمان ستاد چکای (یوبیانکا) مخوف در مسکو مورد یورش مردم قرار گرفت اما نهایتا از زیر ضربه اساسی نجات یافت.
امی نایت مینویسد خونریزی ها و کشتارهای دسته جمعی از سالهای1919 تا 1923 آنقدر بطرز وحشتناکی در ماورای قفقاز بالا گرفت که همه را در گورهای دسته جمعی می ریختند آنهم بدون هیچگونه حق مراسم سوگواری اگر کسی هنوز از طرف خانواده هایشان زنده باقیمانده بود. صدها هزار نفر به تبعید و اردوگاهای کار اجباری فرستاده شده بودند که بسیاری ازکودکان و زنان بسرعت میمردند. خانم تسیتسانا چولوکاشویلی یکی از زندانیان، که در سال 1924 مدام بهمراه مادر خواهرش بازجویی و شکنجه میشدند تا چکا پدرشان را که یکی از مخالفین بود، دستگیر کند، میگوید: در یک شب چکیست جوانی متوجه شد که پدرش یکی از زندانیانی است که قرار بود اعدام شوند. وقتی به آن چکیست دستور دادند که پدر خود را بکشد ولی او دو مافوق خود را کشت و آن شب صدها کمیسر کوچک و بزرگ عیاشی خونینی را در زندانها براه انداختند و “خیابانها از خون سرخ شده بود” (ص58). حتا دومبادزه یار وفادار سازمان چکا و بریا میگفت که بریا در همه شکنجه ها و اعدامها مستقیما شرکت می کرد. فراموش نکنیم بعد از مرگ استالین از برخی از آن مردمان (اگر که کسانی از خانواده شان برای پیگیری شکایات باقی مانده بودند تا درعبور از دالان های خفه کننده بورکراسی قدرت جسارت نشان دهند) اعاده حیثیت شد. آنچه مسلمه، رهبری حزب برای تمامی این سرکوبها و بیرحمی ها پشت سر آنها ایستاده بود چنانکه میخاییل کاخیانی عضو کمیته مرکزی گرجستان از چکیست ها بخاطر کارهای درخشانشان قدردانی می کرد: ” بگذار همه بخاطر داشته باشند که رژیم شوروی با کسانیکه سازمان دهنده شورش تلقی میشوند بی ملاحظه وبیرحمانه رفتار میکند…..اگر ما آنها را اعدام نمی کردیم علیه کارگران گرجستان جنایت بزرگی انجام داده بودیم. با منشویکهای پست و بزدل، تنها با زبان انقلابی و بیرحم میتوان سخن گفت” .(ص58).
این فقط فریاد بریا نبود که میگفت ما تمام روسیه را از مخالفین بلشویک پاکسازی خواهیم کرد بلکه این پروژه حزب بلشویک بود که از اول انقلاب اعلام کرد ما در ارتباط با اصول مارکسیسم و خط پرولتاریا کوچکترین سازشی را بر نمی تابیم و برخوردی خشک، محکم و بیرحمانه ای را در برابر مخالفین حزب بلشویک خواهیم داشت. اما لنین در اوایل 1923 که بشدت از بیماری رنج میبرد سایه شوم چکا را در دیوانسالاری قدرتش کاملاً حس کرد و از تروتسکی کمیسر جنگ (نفر سوم قدرت) خواست برای کنترل چکا به منطقه ماورا قفقاز (ارمنستان، آذربایجان، کرجستان و…)برود و این زمانیست که استالین کمیسر عالی آن منطقه بشمار میرفت البته ضمن داشتن چندین مقام قدرتی دیگر از جمله دبیر اول حزب بلشویک، از این جهت تروتسکی خواهان درگیری با استالین نبود و این پیشنهاد را رد کرد. سخن کوتاه، بعد از 1932 دیگر استالین تنها قدرت مطلقه روسیه و بریا در 33 سالگی بنظر مهمترین قدرت پشتیبان او بشمار میرفت و تروتسکی سه سال بود که از کشور شوراها اخراج شده بود و دیگر یاران دست اول لنین هنوز بر سرنوشت خود آگاه نبودند که به چه وضع وحشتناک و رقت انگیزی تا پایان دهه 1930 زندانی و شکنجه خواهند شد و به چه اعتراف نامه های ننگینی که تن نخواهند داد و نهایتا بعنوان خائنین به بلشویک و پرولتاریا به جوقه اعدام سپرده خواهند شد و برخی از آنها حتی تمام خانواده هایشان سر به نیست شدند. این در شرایطی است که تمام نیروهای جوانتر شبکه های پلیس امنیتی و جاسوسی چکا در بدنه دیوانسالاری قدرت اختاپوسی دولتی، زیر نظر استالین، بریا، کیروف ،کامینیسکی،اورجونیکیدزه، مولوتوف، کوگلیدزه،ایتینگون، کوزمیچف و….جامعه را خفه کرده بودند. بخصوص در منطقه زاکرایکوم(ماورا قفقاز) انجمنها، میادین، ورزشگاه ها و کتابخانه ها بنام بریا نامگذاری شده بود. کتب درسی مملو از عظمت و کارهای درخشان پدر پرولتاریا استالین شد و تمجیدهایی که بریا از استالین کرده و کتابهایی که بریا در مدح این رزمنده گرجستانی و تحولات روسیه نوشته و اینکه او استالین را بعنوان شخصیتی مهم در منطقه زایکراکوم معرفی وآنجا را به پایگاه موثر بلشویکها تبدیل کرد البته این کتابها را خود او هم نمی نوشته اما اعتبارش را او میگرفت زیرا او سردبیر و مدیر موسسه مارکس و اانگلس در تفلیس محسوب میشد، و اگر از طریق جاسوسانش متوجه میشد در محافلی برخی نویسنده ها حرفی زده اند بفوریت اعدام و خانواده هایشان تبعید میشدند. بریا در 29 مارس 1949از جانب شورای عالی اتحاد شوروی در روز تولدش نشان افتخار لنین را دریافت کرد(ص267).
دایره قدرت استالین، مالنکف، مولوتوف دو یار قدیمی بلشویک به همراه بریا مدام خطرات شکل گیری جناح های قدرتی علیه خودشان را بررسی و در نطفه خفه می کردند. کسانیکه از استالین و بریا در محافل مختلف کشوری مدام تعریف و تمجید نمی کردند مضنون واقع میشدند و شبکه جاسوسی پرونده سازی ها آغاز میگشت. اورجونیکدزه رابط اصلی و قدیمی بلشویکی استالین و لنین که بریا را به قدرت رساند با او اختلاف پیدا میکند. استالین از اینکه قدرت های دور و برش بجان هم بیفتند و تضعیف شوند استقبال می کرد تا مبادا علیه خود او توطئه کنند از این نظر از ترس کودتا علیه خودش هرگز جانشینی را از قبل برای خود انتخاب نکرد. در سال 1937 برادران اورجونکیدزه که کمیساریای عالی صنایع سنگین روسیه بودند دستگیر شدند، پیاتیکف معاون اول او محاکمه و اعدام شد و” در18 فبریه یک روز پیش از گشایش جلسه عمومی، اورجونیکدزه پس از یک مشاجره سخت تلفنی با استالین خود را با گلوله کشت“(ص128). و همسرش از خشم، بریا را یک موش کثیف لقب داد. عزیزان توجه کنند وقتی کمیسرهای عالی خلق از درون دفتر سیاسی حزب، کمیته مرکزی و وزیران دولت شوراها و ارکان قدرتی زیر ساختاری هرمی تصفیه میشدند اساسا تمامی شبکه ارتباطی قدرتی آنها که به صدها و گاهی به هزاران نفر در کل کشور میرسید همگی معدوم، تبعید و جابجا میشدند و این شامل خود چکیست های ارتباطی آنها و خانواده هایشان هم میشد.
سرانجام استالین میبایست فکری هم به حال بریا این موش کثیف هم می کرد که از قدرت گیری او به هراس افتاده بود. در دسامبر 1949 خروشچف که دبیر اول حزب جمهوری اوکراین بود از طرف استالین برای مقام شاخص دبیر اول مسکو و هم کمیته های حزبی منطقه ای انتصاب میشود و در عین حال او یک عضو کامل دفتر سیاسی حزب هم بشمار میرفت. او در اولین حرکت روند طبیعی تثبیت قدرت سیاسی به تصفیه تمامی دستگاه حزبی مسکو برآمد و نامزد های خودش را جایگزین کرد که هشداری قوی به موقعیت بریا و مالنکف و مولوتوف بود(ص272). خروشچف در پی تصفیه های کشنده حزبی سالهای 1937 تا1939 که اکثر رجال قدرتی بلشویک دستگیر و اعدام شدند، سود برد و مقام های بالاتر را کسب کرد و به دفتر سیاسی حزب گمارده شد. اسناد بایگانی به روشنی نشان میدهد که او دستورات مرکزیت رهبری را کاملاً اجرا می کرده است(ص398). بریا و استالین تضادهای قومی جمهوری ها را به حربه ای مناسب برای سرکوب مخالفین خود در درون و بیرون ساختار حزب تبدیل کرده بودند. بطور نمونه منشویکهای خوب و با وفا را وارد سازمان چکا می کردند و از طریق جاسوسی با اخبار متناقض آنها را بجان هم می انداختند و با وعده به برخی از آنها شورشهای محلی دیگری را تار و مار می کردند و تقریبا در زمینه فرهنگی هنری و آموزشی و… همین حربه های کثیف با اشکال بیرحمانه تری انجام میشد که تمامی پیکره دولت شوراها و جامعه را به مناسبات انگلی فرصت طلبی سود جویانه ای تبدیل کرده بود . اینجاست که آتش خون و خونریزی و انتقام و جدایی طلبی در دل این مردمان ریشه دواند هر چند آنان دولت مرکزی را بانی میدیدند ولی نهایتا در زمان فروپاشی دولت ضد شوراها در زمان گورباچف، منطقه ها در نیاز به استقلال بدام دولت های جدیدی افتادند که سرانشان همگی توسط سازمان چکا کار کشته شده بودند.
سالهای بعد از 1949 تا مارس 1953 زمان مرگ استالین، بگیر به بندهای زیادی رخ داده است. روسیه به بمب اتم دست یافته و با قدرت بیشتری به تصفیه و اعدام مخالفین حزبی در کشور های سر سپرده و رابط های داخلی آنها میپردازد. کودتاهای درونی و بیرونی مرتبا در ورشو، پراگ، چک وبرلین و غیره به صورت حذف های فیزیکی خاموش انجام میگیرد. تمام کادرهای عالی دور و بر استالین احساس خطر حذف شدن خود را دارند. دمیتری حتی معتقده که استالین از جانب خروشچف هم احساس خطر می کرده است. یک هفته قبل از مرگ استالین همگی از جمله بریا،مالنکف، بولگانین و خروشچف با او در کرملین به تماشای فیلم رفتند در حالیکه در خفا کودتا ها در شروف وقوع بود. اما در دوم مارس سکته مغزی، استالین را فلج میسازد و فرم های توطئه به هم میریزد. استالین از ترس و بد بینی، دکتر هایش را در چند سال اخیر دستگیر و تعدادی هم اعدام شده بودند. هیچکس تلاشی برای نجات او نمیکند و همه به بفکر باندهای قدرتی خود بودند. پنجم مارس 1953 استالین میمیرد. مولوتف، بریا و مالنکف سه یار اصلی او در مراسم خاکسپری او سخنرانی کرده و او را ستودند. اما مدتی بعد بر خلاف تصور بریا، مالنکف رئیس شورای وزیران و مولوتف به همراهی خروشچف در مجمع عمومی شورای کمیساریای خلق، بریا را بدون اینکه خبرش پخش شود دستگیر میکنند. بریا بزودی اعدام میشود و متعاقب آن دو مقام برجسته پلیس امنیتی از گارد های شخصی استالین وکمیسر های خلق، اسلانسکی، گمیندر و نه نفر دیگر از یاران بریا زندانی و اعدام میشوند.( ص320- 306از کتاب بریا ).
همین صحنه سازی زهر آگین رفیق دوستانه قدرت بعد از مرگ لنین هم بین مردان وفادار لنین در زمان خاکسپاریش انجام شد. همینطور مرگ فیلیکس درزژینسکی جلاد مشهور پلیس چکای بلشویک که رفقایش او را سیمای بزرگ انقلاب میخواندند در ژولای 1926 اتفاق افتاد. همگی اختلافات را در ظاهر برای چند روز کنار گذاشتند و در میدان سرخ، ترتسکی، زینوویوف، کامنف، استالین، بوخارین،ریکوف و لوتو برپای مزارش سوگند وفاداری به ادامه راه او را دادند و با تایید کمیته مرکزی، منژینسکی معاون اول دزرژینسکی به ریاست سازمان جاسوسی چکا برگذیده شد. همان سال ترتسکی،زینوویوف و کامنف از حزب اخراج شدند که بعدا همه آنها کشته شدند(در دادگاه تاریخ نوشته مدودف،ص51- 50 به زبان انگلیسی).
Çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/27
Hejên
Serincdandinêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî/ beşî bîstiwhewtem (dwabeş)
Mêjûy syasî ême pêmandellêt pêşmergey hîzb hemîşe pêşmergey hîzbew otomatîkî nabêt be pêşmergey kurd. L94
Nek tenya mêjûy ramyarîy bzave berhellistkare neteweyyekanî kurd, bellku hî tewawî dunyaş selmênerî ew rastîyen, bellam bew narroşnîyey nûseran na. Çunke çekdaranî part, hemû kat detwanin bibne parêzerî ew netewe û nîştmaney nûseran mebestyane û detwanin bibne hî kurd bew corey ke nûseran mebestyan le kurd (desellatî borcwazî) kurde! Bellam hîç kat natwanin bbin be çekdarî kurd, çunke zorîney kurd xellkî stemdîden û xellkî stemdîdeş byewêt û neyewêt, eger xwazyarî azadî û yeksanî û dadperwerî bêt, ewa xobexo û bexoy ew huşyarîye bedest dehênêt, ke pêwîste djî hemû corekanî serwerî bêt, hêzêkîş ke detwanêt parêzerî xellk bêt, natwanêt hawkat kutekî destî serweran bêt, îtir ew serwerîye desellatêkî çeteyî, partîy bêt ya dewlletî, hîç le krroke djexellkîyekey nagorrêt.
Hêzî xellkî beşêke le xellk û natwanêt le serûy xellkewe bêt û kutekî berizkrawe û ragîrawî serû xellk bêt. Hêzî parêzerî xellkî, le herewezî û komun û encumen û rêkixrawe xebatkare pîşeyî û cemawerîyekanî xellkda perwerde debêt û pêk dêt. Her hêzêk le derewey ew yekgirtne azadanewe pêkhatbêt, hêzî serkutgerbuwe û parêzgarî le dujimnanî xellkî azadîxwaz kirduwe, herwaş her berrêweberayetîyekîş bo komellge, ke le derewey pêkhatnî azadaney komellayetîy û serûy wîstî takewe serî helldabêt, amrazî serkutî wîst û xwaste komellayetîyekan û araste azadîxwazanekanî komellge buwe û debêt.
Em doxî nebûnî bedezgayîkirdne bo organekanî asayîşû polîsû wezaretîû darayîû dadîş her raste. L94
Nûseran paşqul le nûseranî dîke degrin û le efrandinî efsaneda pêşyan dedenewe, kem nîn nûseranêk ke le xoşbawerrîyewe bas le serwerî yasa û desellatî yasa û nebûnî yasa le herêmî kurdistanda deken, bellam eman bas le dezgayîkirdnî dezgekan deken! Eger polîs û asayş û hewallgirî û zanyarî û parastin û hêze taybetîyekan dezgeyî nîn, edî çîn? Eger fermange û kargêrrîyekanî herêmî kurdistan bîrokratî nîn, ey çîn? Eger şalyargey darayî û dad (nek wezaretî darayî û dadîş) dezgeyan nîye û le dezge pêknehatûn, edî çîn?
Min pêçewaney em boçûne ştekan debînim, çunke parte borcwazîyekanî kurd le şaxîş dezgey taybetî darayyan hebuwe û pêçewaney xellke reşurrûteke ke be xeyallî xoyan bo azadî cengîwn, partekan û seranyan wek desellat û serweranî dahatû karyan dekrid û azadîxwazanyan rawdenan û le nawçekanî jêr desellatî xoyan deryan dekirdin!
Nûseran le ristey dwatirda xoyan, pêçewaney em pagendeyan, dan be dezgeyîbûnî ew ballaney desellatî borcwazî denên.
Lekatêkda perlemanî kurdistan mawey çendîn salle bê bûnî destûrî hemîşeyî herêmî kurdistan kardekat, l95
Ewey ke herêmî kurdistan destûrî hemîşeyî nebuwe, bo ewe degerrêtewe, ke wêrray hawterîbî desellatî înk û pidk letek desellatî be’sda, herêm le sallî 1991-2003 wek êsta beşêk buwe le ‘îraq û hawkat wek dezanîn çendîn peywendî û mamelley corawcor lenêwan desellate terîbekanda hebuwe, her le pêşleşkirîyewe bigre ta rêkewtinî bazirganî û ştî trîş, boye nebûnî destûr zor le rastîyewe dûre. Çunke le sallî 1991-2003 le herêmî be rwallet dabrraw û parêzrawî kurdistanda le fêrgewe bîgre ta zîndan, be pêy yasakanî be’si û destûrî rjêmî be’si û ‘îraq karyan kirduwe, wabzanim nmûnehênanewe pêwîst nakat.
Herweha le paş ruxanî desutaqmekey (sedam)îşewe hemû allugorrêk ke le çwarçêwey ‘îraqda rûydawe û dedat, beşêke le allugorî serekî le sîstem û desellatî nawendîda. Kewate herêmî kurdistan le herdû barekeda le sayey destûrekanî ‘îraqda karî kirduwe û dekat û destûrî hebuwe û heyetî. Îtir nazanim em şêwene xelletênere bo destûrî herêm, destûrêk ke birryare koyletî takî jêrdestey kurd bo serweranî kurd msoger bkat, le pay çîye?
Ewey ke desellatdaran yasay zorubor derdeken, bo mrovî ketwarbîn û wirdbîn aşkraye, ke lêkdanewey yasakanî ‘îraqin û ştêkî nakok be yasay ‘îraqî fêdral-îslamî û fêdral-nasîwnalîstî encam nedawe û naştwanin encam bden, çunke pêkhatey desellatî borcwazîy ‘îraq leser bnemay xêllekî û ayînîy û neteweyî, tewawgerî nexşe abûrîyekanî bazarazad û plane ramyarîyekanî nîolîbrallîzme û dêmokrasîye cengîyekey emerîka û hawpeymanayyetî û lem nawçeda pêwîstîyan be weha modêlêk heye.
Keçî berdewam yasay gring leser yasa be zor derdekrên,zorcarîş bêewey bixrête berdem giftugoy rastewxow cîdî komellanî xellkewe. L95
Carêkî dîke nûseran, destebjêrî “roşnibîran” û ramyaran letek xellk yeksan dekenewe, egîna le sayey desellatî borcwazîda le hîç kwêyekî dunyada yasakan û destûr naxrêne berdem giftugoy rastewxoy xellk û birryardanî rastexoy xellk, ta dêmokratî [be dyarîhênrawî dem muşeke jîrekanî emerîka]î kurdistan bew kare hellsêt ya rojêk bîxate bernameyewe. Belku destebjêrêkî dyarîkraw û hawixwanî mşexoran lew karaneda bwarî beşdarîyan heye. Le sîstemî parlemanîda hîç ştêk [bêcge le helbjardinî xrap lenaw xraptirîn] naxrête berdem giftugo û hellbjardinî rastexoy xellk. Giftugoy rastewxoy komellanî xellk le sayey sîstemî nwênerayetîda buxtane bo dêmokrasî borcwazî!
Ba basî yasa nekeyn, tenya pirsyar le ştêkî katî û hellxelletênerane bkeyn, ke bernamey hellbjardne, aya ew opozsyoney ke nûseran deyanuyist xellkî pê xoşxeyall bken, bername û druşm û pagendekanî, ke be dawakarî xellkî dezanîn, xiste berdem lêkollînewe û birryardanî dengipêderanyanewe nek hemû komellgey kurdistan? Îtir em xoşbawerrkirdne be desellatî borcwazî û letwanadabûnî desellatî baş le pay çîye?
Dwa wşe
Wek le seretay em nûsîneda amajeman pêkrid em hewlley ême hewllî darriştnî bernameyekî syasî konkirêt nîye, bellku pêşnyarkirdnî cîhanbînîyekî syasîye. L100
Be pêçewaney ewey nûseran pagendey deken, ewey ewan le pertûkokekeyanda pêşnyaryankirduwe, nek tenya bernameyeke le çwarçêwey cîhanbînî nîolîbrallîzimda, bellku wawetir lewe bernameyekî pagendeyî katîy hellbjardne û bes.
Nûseran le beşêkî trî cîhanbînîye ramyarîyekeyanda bas le narramyarîybûn û ramyarînekirdnî xoyan deken. Aya dekrêt û awezpesendî dekat, ke kesanêk ramyar nebin û ramyarî neken, keçî xerêkî darriştnî cîhanbînî ramyarîy bin?!
Eger pagendekey ewan drust bêt û be grîmane lêyan werbigrîn, ewa darriştnî cîhanbînîyekî ramyarîy lelayen kesanî narramyar û dûr le ramyarîyewe le karî ew cadugere deçêt, ke le tersequl çuklêt drust dekat!
Dezanîn renge leser em têrrwanînane bo carî çendehem bkewînewe ber hêrşî nawzirrandinû yexuyinkirdnû teşhîrî dezgay rageyandinî hîzbî L100
Bepêçewaney çawerrwanî û xoqebeqebekirdin, karekeyan nebuwe cêy sernic û qsewbasî nûseran û “roşnibîran”, herwaş nebuwe cêy tane û teşerî desellatdaran û partekan. Çunke yekem be pêçewaney ewey ke xoyan pagendey deken, ewan bernameyekî rîklamî serdemî hellbjardinyan darriştuwe û amancekey lexiştebirdnî xellkî bindest û nojenkirdnewey xoşbawerrîye be neteweçîyetî û nîştman-hemuwanî û çawerrwanrragirtnî xellkî çewsawe be hatnî mîrîy baş û ramyarî dillsoz û xoşguzeranî le sayey “berrêweberanî karubare abûrîye serekîyekan”da. Weha hewllêk hîç nakokî letek sitratîjî borcwazî desellatdar nîye û tokmegeryetî.
Hîwadarîn em hawarey ême wek zorî dî nebête hawarî naw byabanêkî çollû hollû kakî bekakî. L101
Lêreda min dillnyayan dekemewe, ke leber dû ho naumêd nebin, yekem, bernamekeyan le katî xoyda bo qutarkirdnî borcwazî le rkukîney stemlêkrawanî nexwêndewar, lelayen heman desellatdaranî êstawe sûdî lê werdegîrdirêt. Duwem, ewan aydyay azadîxwazî û yeksanîxwazî û dadperwerîxwazîyan pêşnyar nekirduwe, taku tabû bikrêt. Bellku ewan be mamexemeyyewe be desellatdaran dellên bo parastinî serwerî û desellatî çînayetîtan, pêwîste le jêr dêwcamey netewe û nîştman û dêmokrasîda em karane bken, egîna rojêk dête pêş, ke “mêgel” û “nexwêndewar” [xoyan watenî] wek desellatekey sedam rapêçtan deken û “xotan qurbanî yekem debin”!
Eger le kotayîda peyam û wirdegîrî nûseran le dû risteda kurt bkemewe, ewa deyanewêt bllên: mîrayetî êsta destebjêrêkî ladêy û şaxî berrêwey deben û pêwîste bgerrênrêtewe destî “roşnibîranî” şar, wate “jîran” û “xwêndewaran”. Eme serapay peyam û rexnekeyane le 18 sall mşexorî û tallankirdnî kerte dewlletîyekan lelayen deselatdaran û kompanyakanyanewe. Tenya aydyayek ke taze xistûyanete naw mîdyay kurdî aydyay “nayeksanî rewa” û “nayeksanî yasayî”ye, ke emey dwayyan herdem le komellge çînayetîyekanda amade buwe û heye, tenya cyawazî eweye, ke herdem desellatdaran ew nayeksanîyekan pyadekirduwe û ramyarekan bo manewe û hemîşeyîkirdnî takî çewsaweyan pê xoşbawerrkirduwe. Bellam birrwanakem û ta ew cêyyey ke min şarezayîm hebêt, kes wêrabêtî bew bêperdeyye qse le rewayetîdan û yasayîkirdnewey nayeksanî bkat!
Dwa wte, bedaxewe zorcar naçar be dûbarekirdnewe û gerranewe bo ser babetekan bûm, ewîş leberewey ke nûseran ew babetaneyan çendbare kirduwetewe.herweha leber kemî kat û gîrodeyî be karubarî rojanewe, be dillnyayyewe nemtwanîwe wek pêwîst hemû layenekanî şî bkemewe. Boye hîwadarm lem rexneda twanîbêtim pirsyar leser narroşnîyekan drust bkem û sernicî xwêneranî hêja bo gerran be dway wellamekanda rabkêşm.
Eger xwêneranêkî rahatû be mamostayî destebjêrekan, çawerrwanî welamêkî amadekraw û le qutunraw û guncawî hemû serdemekanyan lem serincdane rexneyye hebûbêt, ewa naçarm bllêm bedaxewe, erkî rexnegrî azadîxwaz û şorrşigêrr, pêşkeşkirdnî wellame pêştir amadekrawekan ya dûbarekirdnewe û gwastnewey wtey naw refey pertûkxanekan nîye, bellku xerîkkirdnî xwênere be gerran be dway wellame peypênebrawekanda. Herweha komellayetîybûnewey her ellternatîvêkî şorrşigrrane, le grewî zîndûkirdnewey wîst (îrade) û birrwabexobûnî takî jêrdestedaye, bewey takî azadendêş pêwîstî be şwane(raber) nîye û xoy bîrgerewe û bexoy birryarder û tenya xoy pêşrrۊuy xoyetî û rêjey serkewtin û têkişkanî hewllekanîş, be astî huşyarî û amadeyî şorrşigêrraney take çewsawekanewe bende. Çunke serwerî sîstemî ceng û birsyetî û nayeksanî û serkut û hellawarn û nadawerî komellayetî leser nahuşyarîy û naderbestî û birrwabexonebûnî takî çîn û twêje jêrdestekan, wistawe.
Kotayî
چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی/٢٧
هەژێن
سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مهریوان وریا، ئاراس فهتاح، بهختیار عهلی، ڕێبین ههردی/ بەشی بیستوحهوتهم (دوابهش)
مێژووی سیاسی ئێمه پێماندهڵێت پێشمهرگهی حیزب ههمیشه پێشمهرگهی حیزبهو ئۆتۆماتیکی نابێت به پێشمهرگهی کورد. ل٩٤
نهك تهنیا مێژووی ڕامیاریی بزاڤه بهرههڵستکاره نهتهوهییهکانی کورد، بهڵکو هی تهواوی دونیاش سهلمێنهری ئهو ڕاستییهن، بهڵام بهو ناڕۆشنییهی نووسهران نا. چونکه چهکدارانی پارت، ههموو کات دهتوانن ببنه پارێزهری ئهو نهتهوه و نیشتمانهی نووسهران مهبهستیانه و دهتوانن ببنه هی کورد بهو جۆرهی که نووسهران مهبهستیان له کورد (دهسهڵاتی بۆرجوازی) کورده! بهڵام هیچ کات ناتوانن ببن به چەکداری کورد، چونکه زۆرینهی کورد خهڵکی ستهمدیدهن و خهڵکی ستهمدیدهش بیهوێت و نهیهوێت، ئهگهر خوازیاری ئازادی و یهکسانی و دادپهروهری بێت، ئهوا خۆبهخۆ و بهخۆی ئهو هوشیارییه بهدهست دههێنێت، که پێویسته دژی ههموو جۆرهکانی سهروهری بێت، هێزێکیش که دهتوانێت پارێزهری خهڵك بێت، ناتوانێت هاوکات کوتهکی دهستی سهروهران بێت، ئیتر ئهو سهروهرییه دهسهڵاتێکی چهتهیی، پارتیی بێت یا دهوڵهتی، هیچ لە کڕۆکه دژهخهڵکییهکهی ناگۆڕێت.
هێزی خهڵکی بهشێکه له خهڵك و ناتوانێت له سهرووی خهڵکهوه بێت و کوتهکی بهرزکراوه و ڕاگیراوی سهروو خهڵك بێت. هێزی پارێزهری خهڵکی، له ههرهوهزی و کۆمون و ئهنجومهن و ڕێکخراوه خهباتکاره پیشهیی و جهماوهرییهکانی خهڵکدا پهروهرده دهبێت و پێك دێت. ههر هێزێك له دهرهوهی ئهو یهکگرتنه ئازادانهوه پێکهاتبێت، هێزی سهرکوتگهربووه و پارێزگاری له دوژمنانی خهڵکی ئازادیخواز کردووه، ههرواش ههر بهڕێوهبهرایهتییهکیش بۆ کۆمهڵگه، که له دهرهوهی پێکهاتنی ئازادانهی کۆمهڵایهتیی و سهرووی ویستی تاکهوه سهری ههڵدابێت، ئامرازی سهرکوتی ویست و خواسته کۆمهڵایهتییهکان و ئاراسته ئازادیخوازانهکانی کۆمهڵگه بووه و دهبێت.
ئهم دۆخی نهبوونی بهدهزگاییکردنه بۆ ئۆرگانهکانی ئاساییشو پۆلیسو وهزارهتیو داراییو دادیش ههر راسته. ل٩٤
نووسەران پاشقول له نووسهرانی دیکە دهگرن و له ئهفراندنی ئهفسانهدا پێشیان دهدهنهوه، کهم نین نووسهرانێك که له خۆشباوهڕییهوه باس له سهروهری یاسا و دهسهڵاتی یاسا و نهبوونی یاسا له ههرێمی کوردستاندا دهکهن، بهڵام ئهمان باس له دهزگاییکردنی دهزگهکان دهکهن! ئهگهر پۆلیس و ئاسایش و ههواڵگری و زانیاری و پاراستن و هێزه تایبهتییهکان دهزگهیی نین، ئەدی چین؟ ئهگهر فهرمانگه و کارگێڕییهکانی ههرێمی کوردستان بیرۆکراتی نین، ئهی چین؟ ئهگهر شالیارگهی دارایی و داد (نهك وهزارهتی دارایی و دادیش) دهزگهیان نییه و له دهزگه پێكنههاتوون، ئهدی چین؟
من پێچهوانهی ئهم بۆچوونه شتهکان دهبینم، چونکه پارته بۆرجوازییهکانی کورد له شاخیش دهزگهی تایبهتی داراییان ههبووه و پێچهوانهی خهڵکه ڕهشوڕووتهکه که به خهیاڵی خۆیان بۆ ئازادی جهنگیون، پارتهکان و سهرانیان وهك دهسهڵات و سهروهرانی داهاتوو کاریان دهکرد و ئازادیخوازانیان ڕاودەنان و لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی خۆیان دەریان دەکردن!
نووسهران له ڕستهی دواتردا خۆیان، پێچەوانەی ئەم پاگەندەیان، دان به دهزگهییبوونی ئهو باڵانهی دهسهڵاتی بۆرجوازی دهنێن.
لهکاتێکدا پهرلهمانی کوردستان ماوهی چهندین ساڵه بێ بوونی دهستووری ههمیشهیی ههرێمی کوردستان کاردهکات، ل٩٥
ئهوهی که ههرێمی کوردستان دهستووری ههمیشهیی نهبووه، بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه، که وێڕای هاوتهریبی دهسهڵاتی ینک و پدک لهتهك دهسهڵاتی بهعسدا، ههرێم له ساڵی ١٩٩١–٢٠٠٣ وهك ئێستا بهشێك بووه له عیراق و هاوکات وهك دهزانین چهندین پهیوهندی و مامهڵهی جۆراوجۆر لهنێوان دهسهڵاته تهریبهکاندا ههبووه، ههر له پێشلهشکرییهوه بگره تا ڕێکهوتنی بازرگانی و شتی تریش، بۆیه نهبوونی دهستوور زۆر له ڕاستییهوه دووره. چونکه له ساڵی ١٩٩١–٢٠٠٣ له ههرێمی به ڕواڵهت دابڕاو و پارێزراوی کوردستاندا له فێرگهوه بیگره تا زیندان، به پێی یاساکانی بهعس و دهستووری ڕژێمی بەعس و عیراق کاریان کردووه، وابزانم نموونههێنانهوه پێویست ناکات.
ههروهها له پاش ڕوخانی دهسوتاقمهکهی (سهدام)یشهوه ههموو ئاڵوگۆڕێك کە له چوارچێوهی عیراقدا ڕوویداوە و دهدات، بەشێکە لە ئاڵوگۆری سەرەکی لە سیستەم و دەسەڵاتی ناوەندیدا. کهواته ههرێمی کوردستان له ههردوو بارهکهدا له سایهی دهستوورهکانی عیراقدا کاری کردووه و دهکات و دەستووری هەبووە و هەیەتی. ئیتر نازانم ئەم شێوەنە خەڵەتێنەرە بۆ دەستووری هەرێم، دهستوورێك که بڕیاره کۆیلهتی تاکی ژێردهستهی کورد بۆ سهروهرانی کورد مسۆگهر بکات، لە پای چییە؟
ئهوهی که دهسهڵاتداران یاسای زۆروبۆر دهردهکهن، بۆ مرۆڤی کهتواربین و وردبین ئاشکرایه، که لێکدانهوهی یاساکانی عیراقن و شتێکی ناکۆك بە یاسای عیراقی فێدرال–ئیسلامی و فێدرال–ناسیونالیستی ئەنجام نەداوە و ناشتوانن ئەنجام بدەن، چونکە پێکهاتەی دەسەڵاتی بۆرجوازیی عیراق لەسەر بنەمای خێڵەکی و ئایینیی و نەتەوەیی، تەواوگەری نەخشە ئابوورییەکانی بازارئازاد و پلانە ڕامیارییەکانی نیئۆلیبراڵیزمه و دێمۆکراسییە جەنگییەکەی ئەمەریکا و هاوپەیماناییەتی و لهم ناوچهدا پێویستییان به وهها مۆدێلێك ههیه.
کهچی بهردهوام یاسای گرنگ لهسهر یاسا به زۆر دهردهکرێن،زۆرجاریش بێئهوهی بخرێته بهردهم گفتوگۆی ڕاستهوخۆو جیدی کۆمهڵانی خهڵکهوه. ل٩٥
جارێکی دیکە نووسهران، دهستهبژێری “ڕۆشنبیران” و ڕامیاران لهتهك خهڵك یهکسان دهکهنهوه، ئهگینا له سایهی دهسهڵاتی بۆرجوازیدا له هیچ کوێیهکی دونیادا یاساکان و دهستوور ناخرێنه بهردهم گفتوگۆی ڕاستهوخۆی خهڵك و بڕیاردانی ڕاستهخۆی خهڵك، تا دێمۆکراتی [بە دیاریهێنراوی دەم موشەکە ژیرەکانی ئەمەریکا]ی کوردستان بەو کارە هەڵسێت یا ڕۆژێك بیخاتە بەرنامەیەوە. بهلکو دهستهبژێرێکی دیاریکراو و هاوخوانی مشهخۆران لهو کارانهدا بواری بهشدارییان ههیه. لە سیستەمی پارلەمانیدا هیچ شتێك [بێجگە لە هەلبژاردنی خراپ لەناو خراپترین] ناخرێتە بەردەم گفتوگۆ و ههڵبژاردنی ڕاستەخۆی خەڵك. گفتوگۆی ڕاستەوخۆی کۆمەڵانی خەڵك لە سایەی سیستەمی نوێنەرایەتیدا بوختانە بۆ دێمۆکراسی بۆرجوازی!
با باسی یاسا نهکهین، تهنیا پرسیار له شتێکی کاتی و ههڵخهڵهتێنهرانه بکهین، که بهرنامهی ههڵبژاردنه، ئایا ئهو ئۆپۆزسیۆنهی که نووسهران دهیانویست خهڵکی پێ خۆشخهیاڵ بکهن، بهرنامه و دروشم و پاگهندهکانی، که به داواکاری خهڵکی دهزانین، خسته بهردهم لێکۆڵینهوه و بڕیاردانی دهنگپێدهرانیانهوه نهك ههموو کۆمهڵگهی کوردستان؟ ئیتر ئهم خۆشباوهڕکردنه به دهسهڵاتی بۆرجوازی و لهتوانادابوونی دهسهڵاتی باش له پای چییه؟
دوا وشه
وهک له سهرهتای ئهم نووسینهدا ئاماژهمان پێکرد ئهم ههوڵهی ئێمه ههوڵی داڕشتنی بهرنامهیهکی سیاسی کۆنکرێت نییه، بهڵکو پێشنیارکردنی جیهانبینییهکی سیاسییه. ل١٠٠
به پێچهوانهی ئهوهی نووسهران پاگهندهی دهکهن، ئهوهی ئهوان له پهرتووکۆکهکهیاندا پێشنیاریانکردووه، نهك تهنیا بهرنامهیهکه له چوارچێوهی جیهانبینی نیئۆلیبراڵیزمدا، بهڵکو واوهتر لهوه بهرنامهیهکی پاگهندهیی کاتیی ههڵبژاردنه و بهس.
نووسهران له بهشێکی تری جیهانبینییه ڕامیارییهکهیاندا باس له ناڕامیارییبوون و ڕامیارینهکردنی خۆیان دهکهن. ئایا دهکرێت و ئاوهزپهسهندی دهکات، که کهسانێك ڕامیار نهبن و ڕامیاری نهکهن، کهچی خهرێکی داڕشتنی جیهانبینی ڕامیاریی بن؟!
ئەگەر پاگەندەکەی ئەوان دروست بێت و بە گریمانە لێیان وەربگرین، ئەوا داڕشتنی جیهانبینییەکی ڕامیاریی لەلایەن کەسانی ناڕامیار و دوور لە ڕامیارییەوە لە کاری ئەو جادوگەرە دەچێت، کە لە تەرسەقول چوکلێت دروست دەکات!
دهزانین رهنگه لهسهر ئهم تێڕوانینانه بۆ جاری چهندهههم بکهوینهوه بهر هێرشی ناوزڕاندنو یهخوینکردنو تهشهیری دهزگای راگهیاندنی حیزبی ل١٠٠
بهپێچهوانهی چاوهڕوانی و خۆقەبەقهبهکردن، کارهکهیان نهبووه جێی سهرنج و قسهوباسی نووسهران و “ڕۆشنبیران“، ههرواش نهبووه جێی تانه و تهشهری دهسهڵاتداران و پارتهکان. چونکە یەکەم بە پێچەوانەی ئەوەی کە خۆیان پاگەندەی دەکەن، ئەوان بەرنامەیەکی ڕیکلامی سەردەمی هەڵبژاردنیان داڕشتووە و ئامانجەکەی لەخشتەبردنی خەڵکی بندەست و نۆژەنکردنەوەی خۆشباوەڕییە بە نەتەوەچییەتی و نیشتمان–هەمووانی و چاوەڕوانڕاگرتنی خەڵکی چەوساوە بە هاتنی میریی باش و ڕامیاری دڵسۆز و خۆشگوزەرانی لە سایەی “بەڕێوەبەرانی کاروبارە ئابوورییە سەرەکییەکان“دا. وهها ههوڵێك هیچ ناکۆکی لهتهك ستراتیژی بۆرجوازی دهسهڵاتدار نییه و تۆکمهگهریهتی.
هیوادارین ئهم هاوارهی ئێمه وهک زۆری دی نهبێته هاواری ناو بیابانێکی چۆڵو هۆڵو کاکی بهکاکی. ل١٠١
لێرهدا من دڵنیایان دهکهمهوه، که لهبهر دوو هۆ نائومێد نهبن، یهکهم، بهرنامهکهیان له کاتی خۆیدا بۆ قوتارکردنی بۆرجوازی له ڕكوکینهی ستهملێکراوانی نهخوێندهوار، لهلایهن ههمان دهسهڵاتدارانی ئێستاوه سوودی لێ وهردهگیردرێت. دووهم، ئهوان ئایدیای ئازادیخوازی و یهکسانیخوازی و دادپهروهریخوازییان پێشنیار نهکردووه، تاکو تابوو بکرێت. بهڵکو ئهوان به مامهخهمهییهوه به دهسهڵاتداران دهڵێن بۆ پاراستنی سهروهری و دهسهڵاتی چینایهتیتان، پێویسته له ژێر دێوجامهی نهتهوه و نیشتمان و دێمۆکراسیدا ئهم کارانه بکهن، ئهگینا ڕۆژێك دێته پێش، که “مێگهل” و “نهخوێندهوار“ [خۆیان واتەنی] وهك دهسهڵاتهکهی سهدام ڕاپێچتان دهکهن و “خۆتان قوربانی یەکەم دەبن“!
ئهگهر له کۆتاییدا پهیام و وردهگیری نووسهران له دوو ڕستهدا کورت بکهمهوه، ئهوا دهیانهوێت بڵێن: میرایەتی ئێستا دهستهبژێرێکی لادێی و شاخی بهڕێوهی دهبهن و پێویسته بگهڕێنرێتهوه دهستی “ڕۆشنبیرانی” شار، واته “ژیران“ و “خوێندهواران“. ئهمه سهراپای پهیام و ڕهخنهکهیانه لە ١٨ ساڵ مشەخۆری و تاڵانکردنی کەرتە دەوڵەتییەکان لەلایەن دهسهلاتداران و کۆمپانیاکانیانهوه. تەنیا ئایدیایەك کە تازە خستوویانەتە ناو میدیای کوردی ئایدیای “نایەکسانی ڕەوا” و “نایەکسانی یاسایی“یە، کە ئەمەی دواییان هەردەم لە کۆمەڵگە چینایەتییەکاندا ئامادە بووە و هەیە، تەنیا جیاوازی ئەوەیە، کە هەردەم دەسەڵاتداران ئەو نایەکسانییەکان پیادەکردووە و ڕامیارەکان بۆ مانەوە و هەمیشەییکردنی تاکی چەوساوەیان پێ خۆشباوەڕکردووە. بەڵام بڕواناکەم و تا ئەو جێییەی کە من شارەزاییم هەبێت، کەس وێرابێتی بەو بێپەردەییە قسە لە ڕەوایەتیدان و یاساییکردنهوهی نایەکسانی بکات!
دوا وته، بهداخهوه زۆرجار ناچار به دووبارهکردنهوه و گهڕانهوه بۆ سهر بابهتهکان بووم، ئهویش لهبهرئهوهی که نووسهران ئهو بابهتانهیان چهندباره کردووهتهوه.ههروهها لهبهر کهمی کات و گیرۆدهیی به کاروباری ڕۆژانهوه، به دڵنیاییهوه نهمتوانیوه وهك پێویست ههموو لایهنهکانی شی بکهمهوه. بۆیه هیوادارم لهم ڕهخنهدا توانیبێتم پرسیار لهسهر ناڕۆشنییهکان دروست بکهم و سهرنجی خوێنهرانی هێژا بۆ گهڕان به دوای وهڵامهکاندا ڕابکێشم.
ئهگهر خوێنهرانێکی ڕاهاتوو به مامۆستایی دهستهبژێرهکان، چاوهڕوانی وهلامێکی ئامادهکراو و له قوتونراو و گونجاوی ههموو سهردهمهکانیان لهم سهرنجدانه ڕهخنهییه ههبووبێت، ئهوا ناچارم بڵێم بهداخهوه، ئهرکی ڕهخنهگری ئازادیخواز و شۆڕشگێڕ، پێشکهشکردنی وهڵامه پێشتر ئامادهکراوهکان یا دووبارهکردنهوه و گواستنهوهی وتهی ناو ڕهفهی پهرتووکخانهکان نییه، بهڵکو خهریککردنی خوێنهره به گهڕان به دوای وهڵامه پهیپێنهبراوهکاندا. ههروهها کۆمهڵایهتییبوونهوهی ههر ئهڵتهرناتیڤێکی شۆڕشگڕانه، له گرهوی زیندووکردنهوهی ویست (ئیراده) و بڕوابهخۆبوونی تاکی ژێردهستهدایه، بهوهی تاکی ئازادئهندێش پێویستی به شوانه(ڕابهر) نییه و خۆی بیرگهرهوه و بهخۆی بڕیاردهر و تهنیا خۆی پێشڕۊوی خۆیهتی و ڕێژهی سهرکهوتن و تێکشکانی ههوڵهکانیش، به ئاستی هوشیاری و ئامادهیی شۆڕشگێڕانهی تاکه چهوساوهکانهوه بهنده. چونکه سهروهری سیستهمی جهنگ و برسیهتی و نایهکسانی و سهرکوت و ههڵاوارن و ناداوهری کۆمهڵایهتی لهسهر ناهوشیاریی و نادهربهستی و بڕوابهخۆنهبوونی تاکی چین و توێژه ژێردهستهکان، وستاوه.
کۆتایی
بۆ خوێندنەوەی بەشەکانی تر کلیکی ئێرە بکە
بحران ساختار سلطه در تاریخ معاصر جنبش-های افقی و آنارشیک و جایگاه اسلاوی ژیژک/ 8
م_ع آوریل 2009
قسمت هشتم
فتح دولت و فتوحات بعد از آن
خیانتی از درون چپ و ژیژک در تمنای قدرت
ژیژک حالا با این بازی روانی لاکانی که در بهترین حالت، استنادی است به بحران خود نویسنده تا ابتکار عمل–های لاکانی را به بازی گیرد “به مانند بیرون گنجاندن خویش” یعنی به مانند دزدی که می خواهد از مخمصه فرار کند و خود فریاد می زند آی دزد را بگیرید و یا مثلاً شوهر سادیستیکی برای انتقام از همسر از خانه گریخته اش خود را بجای کارآگاهی جا میزند که از آدرس همسرش باخبر شود تا به او هشدار دهد شوهرش در پی یافتن اوست.این مثلاً بیانگر هوش سرشار ژیژک است که هیچ ترفند زیرکانه ای نمیتواند بر او پوشیده بماند و حال مثلاً ایشان تبحری خاص در آنالیز کردن حقایق کتمان شده دارد و اوضاع پارادکسیکال را بخوبی میشناسد وآستین بالا زده تا فتوحات ناتمام لنین را به پایان رساند !! این فتوحات ناتمام بمانند افسوس آن جلادانی است که فرصت اعتراف گرفتن را از دست داده اند زیرا زندانی زیر شکنجه جانباخته است. همان انقلاب شکوهمند شورایی اکتبر روسیه که زیر چکمه های آهنین نظامی حزب بلشویک لنین بطرز بیرحمانه ای دزدیده شد، سرکوب شد و جان داد. البته که در سیاست رقابت قدرتی، پیچاندن مردم هنر والایی بحساب میآید. اما باید دید ژیژک چه حقایق هولناکتری را مثل دیگر کادرهای بورژوازی چپ حزبی در باره تاریخ لنینیسم را میخواهد بخصوص از جوانان آسیایی کتمان کند. زیرا برای چپهای حزبی و ارتدکس، لنین به لحاظ پراتیک و عمل انقلابی، آخرین سنگر دفاعی و هویتی آنان محسوب میشود . Continue reading بحران ساختار سلطه در تاریخ معاصر جنبش-های افقی و آنارشیک و جایگاه اسلاوی ژیژک/ 8
Çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/26
Hejên
Serincdandinêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî/ beşî bîst u şeşem
2- berew berhemhênanî syasetêkî nawekî û derekî ‘eqllanî
Gutarî nîştmanperwerêtîû syasetî neteweyî kallayek nîye her rojey le bazarêkda saxbikrêtewe ya tenha le katî rûdawu pêşhate syasîye gewrekanda bîrî syasetmedaran bkewêtewe. Gutarî nîştmanperwerêtîû syasetî neteweyî hellgirî prinsîpî syasîn, beşêkî gringin le şêwazî desellatdarêtîû serwerî neteweyî. L93
Sereta pêwîste kemêk le wajegelî wek “‘eqlanî” û na “na’eqllanî” bkollînewe. Eger ‘eqllanî bkeyne kurdî debête “jîranî, jîrane” û bewatayekî dîke “awezpesendî” dêt. Bellam le hemû barekanda na’eqllanî bûnî nîye. Na’eqllanî yekêke le komelle wajeyek, ke be helle bekurdî krawn ya serçawe û bekarbirdinyan bew core bo derkî rêrrewî (mijhbî)yaney nûserekanyan degerrêtewe; lewane “namorrallî, bêmorrallî, naexlaqî, bê exllaqî”, ke le rastîda hemû “jîranî”yek, “morrallî”yek detwanêt le rwangey beramberewe “najîranî” û “namorrallî” bbînrêt û derk bikrêt. Ewey kameyan druste pirsêkî dîkeye û pêwîste locîk û awezpesendî û bnema hawbeşekanî xwaste sruştîye mroyyekan pallpiştî bken. Bellam le barî zmanewanîyewe, ewey ke le wergêrranî wajekanda bo ser zmanî kurdî buwete hoy helle lêkdaneweyan, lelayek eweye ke “bid”î farsî be “bê”î kurdî wergêrdrawe, ke wanîye û “bid” be watay xrap, nacor, napesend dêt, le layekî dîkewe lejêr karayî ayinin û zmanî ‘ereybyewe, “la” ‘erebî deqawdeq bebê leberçawgirtnî taybetmendî heryek lew zmanane, dekrête kurdî û bew core çi le barî pozetîv û çi le barî nîgetîvda zman destemoy bîrkirdnewe û têrrwanînî peyrrew (mijhib)gerayane debêt û nûser dyardekan be reş û spî wêna dekat û xwênerî naagaş be heman şêwe deyangwazêtewe û komellayetî debnewe. Continue reading Çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/26
چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی/٢٦
هەژێن
سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مهریوان وریا، ئاراس فهتاح، بهختیار عهلی، ڕێبین ههردی/ بەشی بیستوشهشهم
2- بهرهو بهرههمهێنانی سیاسهتێکی ناوهکی و دهرهکی عهقڵانی
گوتاری نیشتمانپهروهرێتیو سیاسهتی نهتهوهیی کاڵایهک نییه ههر رۆژهی له بازارێکدا ساغبکرێتهوه یا تهنها له کاتی ڕووداوو پێشهاته سیاسییه گهورهکاندا بیری سیاسهتمهداران بکهوێتهوه. گوتاری نیشتمانپهروهرێتیو سیاسهتی نهتهوهیی ههڵگری پرنسیپی سیاسین، بهشێکی گرنگن له شێوازی دهسهڵاتدارێتیو سهروهری نهتهوهیی. ل٩٣
سهرهتا پێویسته کهمێك له واژهگهلی وهك “عهقلانی” و نا “ناعهقڵانی” بکۆڵینهوه. ئهگهر عهقڵانی بکهینه کوردی دهبێته “ژیرانی، ژیرانه” و بهواتایهکی دیکه “ئاوهزپهسهندی” دێت. بهڵام له ههموو بارهکاندا ناعهقڵانی بوونی نییه. ناعهقڵانی یهکێكه له کۆمهڵە واژهیهك، که به ههڵه بهکوردی کراون یا سهرچاوه و بهکاربردنیان بهو جۆره بۆ دهرکی ڕێڕهوی (مذهبی)یانهی نووسهرهکانیان دهگهڕێتهوه؛ لهوانه “نامۆڕاڵی، بێمۆڕاڵی، نائهخلاقی، بێ ئهخڵاقی“، که له ڕاستیدا ههموو “ژیرانی“یهك، “مۆڕاڵی“یهك دهتوانێت له ڕوانگهی بهرامبهرهوه “ناژیرانی” و “نامۆڕاڵی” ببینرێت و دهرك بکرێت. ئهوهی کامهیان دروسته پرسێکی دیکهیه و پێویسته لۆجیك و ئاوهزپهسهندی و بنهما هاوبهشهکانی خواسته سروشتییه مرۆییهکان پاڵپشتی بکهن. بهڵام له باری زمانهوانییهوه، ئهوهی که له وهرگێڕانی واژهکاندا بۆ سهر زمانی کوردی بووهته هۆی ههڵه لێکدانهوهیان، لهلایهك ئهوهیه که “بد“ی فارسی به “بێ“ی کوردی وهرگێردراوه، که وانییه و “بد” به واتای خراپ، ناجۆر، ناپهسهند دێت، له لایهکی دیکهوه لهژێر کارایی ئاینن و زمانی عهرهیبیهوه، “لا” عهرهبی دهقاودهق بهبێ لهبهرچاوگرتنی تایبهتمهندی ههریهك لهو زمانانه، دهکرێته کوردی و بهو جۆره چ له باری پۆزهتیڤ و چ له باری نیگهتیڤدا زمان دهستهمۆی بیرکردنهوه و تێڕوانینی پهیڕهو (مذهب)گهرایانه دهبێت و نووسهر دیاردهکان به ڕهش و سپی وێنا دهکات و خوێنهری نائاگاش به ههمان شێوه دهیانگوازێتهوه و کۆمهڵایهتی دهبنهوه.
بهم جۆره دهبینین، که باڵهکهی دیکهی بۆرجوازی، که فهرمانڕهوایه، به ههمان پاگهنده، وردهگیرانی خۆی تاوانبار به “ناژیرانی“بوون دهکات، بهڵام ڕاستی شهڕۊدهنووکی ئهم دوو باڵه هیچ پهیوهندی به مافی مرۆڤ و ئازادی و یهکسانی تاك و مۆڕاڵ و ژیرییهوه نییه.
ڕێك به پێچهوانهی دهرك یا وانیشاندانی نووسهرانهوه، نیشتمانپهروهری و ڕامیاری و بهرژهوهندی نهتهوهیی، کاڵایهکی تهمهن کورته و سهرههڵدانی بۆ سهرههڵدانی تیئۆری دهوڵهتی نهتهوهیی دهگهڕێتهوه، که ناسیونالیزم ئایدیلۆجیاکهیهتی و دهسهڵات ناتوانێت شوناسی نهتهوهیی ههبێت، بهڵکو شوناسی چینایهتی بۆرجوازیانهی ههیه، که چینێکی جیهانییه و مامهڵهی دهسهڵاتخوازان و دهسهڵاتدارانی کورد له شاخهوه بۆ شار، له ئهشکهوتهوه بۆ پارلهمان، یهکهمین و دواههمین مامهڵهی نوێنهرانی ڕامیاریی بۆرجوازی نییه به نێوی نهتهوه و نیشتمان و هاووڵاتی و هاوخوێنی و زۆر شتی دیکهوە.
لهوێوه که نهتهوه له چین و توێژی کۆمهڵایهتی خواست و ئامانج جیاواز پێکدێت و هیچ بهرژهوهندییهکی هاوبهش نییه، که بتوانێت بۆرجوازی و کرێکار، سهروهر و ژێردهست پێکهوه کۆبکاتهوه. تهنانهت له شهڕه خوێناوییهکانی ڕزگاری له داگیرکاریشدا، لهو کاتهدا که کۆڕان و کچانی کرێکار و جوتیار و زهحمهتکێش خۆیان بۆ ئازادی و یهکسانی و دادپهروهری له سایهی دهرپهڕاندن و ڕاماڵینی هێزی داگیرگهر و پاراستنی زمان و کولتوور و پێکهاتهکانی خۆیان به کوشتداوه، ههردهم سهرانی پارتهکان و هێزه چهکدارهکان لهتهك داگیرگهران له سازش و مامهڵهی بهردهوامدا بوون و تهنانهت بهرهی هاوبهش و پێشلهشکری بۆ داگیرگهرانیش. وابزانم لێرهدا پێویست به نموونههێنانهوه ناکات و ئهزموونهکان له سهراپای جیهاندا به درێژایی دوو سهدهی ڕابوردوو و له ههموو ههرێمهکانی کوردستانیشدا بینهری جیاوازی ئامانج و بهرژهوهندی چین و توێژهکانی کۆمهڵگهی کوردستانین و ١٩ ساڵی ڕابوردووی دهسهڵاتداری بۆرجوازی کورد، زیندووترین و ئاشکراترین نموونهیه.
وردهبۆرجوازی به بهدهسهڵاتگهییشتنی نوێنهرانی بۆرجوازی له باشووری کوردستاندا و دهرکهوتنی دهسته چینایهتییهکهیان، ناچار به بهرزکردنهوهی ئاڵای ڕیفۆرمخوازییە، تاوهکو فریای دهسهڵاتداران بکهون و پێیانبڵێن “ئهگهر چارهسهری ئهم باره نهکرێت قوربانی یهکهم خۆتان دهبن“!
بهم جۆره دهبینین، که له بهرامبهر مامهڵه و سازشی بۆرجوازی به ویست و داخوازی و ئامانجی چین و توێژه ستهمدیدهکان، نیشتمانپهروهری و نهتهوهپهرستی کهسانێك که نهیانتوانیوه له داوی ئایدیۆلۆجیای ناسیونالیستی ڕزگاریان ببێت و نهیانتوانیوه هۆکاری نههاتنهدی خهونهکانیان، وێرای ڕاپهڕین و سهدان ههزار قوربانی و دهرپهڕاندنی داگیرگهر، دهرك بکهن، نهتهوهچییهتییهکهیان سهری له شۆڤێنیزم و نیشتنمانپهروهرییهکهیان سهری له ڕاسیزمهوه دهرچووه. با خوێنهران و نووسهران سهرنجی ههڵویستی ناسیونالیستهکان بهرامبهر کهمه نهتهوهکانی ههرێمی کوردستان و بهرامبهر ئهو عهرهبانهی که له ئهنجامی داگیرکاری ئهمهریکا و هاوپهیمانانی و بهرههڵستی تێرۆریستانهی ههر ڕۆژهی هێزه ناسیونالیسته عهرهبهکان و ئیسلامییهکان، بهرهو ههرێمی کوردستان ئاواره بوون و ههر له هاوسێ ماڵهکانیانهوه تا ڕۆژنامه پارتیی و میریی و ئههلییهکان پڕن له هاندان و ههڵخڕاندنی دهمارگیری و ههستی دژهمرۆییانهی ناسیونالسیتی و ڕاسیستی و تهنانهت ڕاسیزمی نۆزاد له کوردستان له ١٩ ساڵی ڕابوردوودا ئاوارهکانی کهرکووك و ئاواره و پهنابهرانی خۆرههلات و باکوور و خۆراوای کوردستانیشی نهبواردووه و دژایهتی و سوکایهتی پێکردوون و گرفته کۆمهڵایهتی و ئابوورییهکانیان بۆ بوونی ئهوان گێڕاوەتهوه!
نیشتمانپهروهرهکان و ناسیونالیستهکان سهریان له شاگردی و پاشڕهوی و پهیڕهوی بیر و ئایدیاکانی (هیتلهر و مۆسۆلۆنی و کهمال ئهتاتورك و میشێل ئهفلهق و سهدام و حافیز ئهسهد)هوه دهردهچێت و له باشترین باردا کاره ئهنجامنهدراوهکانی ئهوان تهواو دهکهن. چونکە هیچ کات بە شوێنگرتنەوەی قوربانی لە جێی سەرکوتگەر، هیچ لە کرۆکی نامرۆییانەی سەرکوت ناگۆڕێت. ئەگەر پاوانگەریی و تاڵانگەریی بۆرجوازی هاندەری داگیرکاری بێت، ئەوا بە هانابردنەوە بۆ هەمان سیستەمی بۆرجوازیی، هیچ لە چەوساوە مانەوەی تاکە داگیرکراوەکان لە سایەی دهسهڵاتی بۆرجوازی سەرکەوتوودا ناگۆڕێت. بە هەمان شێوە کە تاکی ژێر سایەی دهسهڵاتی داگیرگەر بە پشتیوانی لە مانەوەی داگیرکاری، مۆری کۆیلەتی لە چارەنووسی خۆی دەدات، بە هەمان شێوە تاکی خۆشباوەڕ و شوێنکەوتووی بۆرجوازی دهسهڵاتخوازی بەرهەڵستکار، چەوسانەوەی خۆی درێژ دەکاتەوە و بندەستی خۆی لە بندەستی داگیرکارانەوە دەگوازێتەوە بۆ بندەستی تازە– بەدهسهڵاتگەییشتوان.
نووسەران تەنیا ئەوەیان ڕاست گوتووە، کە “گوتاری نیشتمانپهروهری و ڕامیاری نهتهوهیی ههڵگری پرنسیپی ڕامیارین و بهشێکی گرنگن له شێوازی دهسهڵاتداری و سهروهری نهتهوهیی“. ئەمە تەنیا ڕاستگۆترین دەستەواژەی نووسەرانە لەمەڕ نەتەوەچییەتی، هەڵبەتە بە لادانی دێوجامەکە، کە پرنسیپلی ڕامیاریی هیچ کات پرنسیپلی نەگۆڕ و هەردەمی نین و ڕۆژگارێك هەبووە، کە لە ئارادا نەبوون و ڕۆژگارێکیش دێت، کە لە ئارادا نامێنن. هەروەها خودی تەمەنی گوتاری نیشتنمانپهروهری و ئەوەی ناویانناوە ڕامیاریی نەتەوەیی پێش سەرهەڵدانی خواستی دەوڵەتە بۆرجوازییە سەرتاسەرییەکان [وەك ئامرازی ڕێکخستنەوەی دهسهڵات له بۆشایی نهمانی دهسهڵاتی فیئۆدالەکان و پاراستنی لە دەستی بۆرجوا شارییەکاندا] بوونیان نەبووە و ئەو دەمارگیرییەی کە ئەوڕۆ بۆ نەتەوە هەیە، پێشتر بۆ خێڵ بووە و ئەگەر بەراوردی ئەورۆی ئەوروپا و کوردستان بکەین، بە ڕۆشنی ئەو ڕاستییەمان بۆ دەردەکەوێت، بهو ڕادەیەی کە خۆگریدانەوەی تاك بۆ نەتەوە لە ئەوروپا کاڵبووەتەوە، بەو ڕادە (یا کەم و زیاد) لە کوردستان خۆگریدانەوە بۆ خیڵ کاڵبووەتەوە، پێچەوانەکەشی دروستە، بەو ڕادەیەی خۆگریدانەوەی تاك لە ئەوروپا بۆ نەتەوە ماوە، لە کوردستانیش خۆگرێدانەوەی تاك بۆ خێڵ ماوە.
ئەمەش هەم بەڵگەی پاشڕەوی کۆمەڵگە ژێردەستەکانە بۆ سەردەستەکانیان، هەم بەڵگەی دروستکراوی نەتەوە و ناسروشتبوونییەتی، هەروەها بەڵگەی کار و کاردانەوەییبوونی ناسیونالیزمە وەك بەرهەمی داگیرکاری وڵاتانی ئەوروپی، کە وای لە کۆمەڵگە داگیرکراوەکان کردووە، دهسهڵاتخوازانیان شوێنپێی دەوڵەتانی ناسیونالیستی داگیرگەر هەڵگرنەوە و هەم تاکی ناهوشیار لە بری تێگەیشتن و پەیبردن بە هۆکارەکانی داگیرکاری، کەوتووەتە لیتەی ڕکوکینەدۆزی ناسیونالیستانە بەرامبەر تاکی بێدەسەڵاتی وڵاتانی داگیرگەر. بهو جۆرە کایەی پێگرتنی دەسەڵاتی بۆرجوازی وەك سیستەمێك لە پێگهیینی بەرهەڵستی ناسیونالسیتیدا بهرامبهر داگیرکاریی ناسیونالیستی، جیهانگیر بووە و کار و کاردانەوەکە سەروەری چینایەتییان بەهێزتر کردووە. به واتایهکی دیکه، دروستبوونی حهزی دهوڵهتی سهراپاگیر له وڵاتانی داگیرکراودا له چهشنی دهوڵهتانی داگیرکهر، بووهته تهواوگهری سیستهمه چینایهتیییهکه و ههر وهك توندوتیژی بهرامبهر توندوتیژی، توندوتیژی بهرههم دههێنێتهوه، ههرواش داگیرکردنی کۆمهڵگهکان لهلایهن دهسهلاته سهراپاگیرهکانهوه، له خودی کۆمهڵگه داگیرکراوهکاندا دهسهلاتی سهراپاگیری بهرههمهێناوهتهوه. ههر ئهوهشه وادهکات، که ڕهوتی ڕزگاربوونی وڵاته داگیرکاوهکان به ئازادی کۆمهڵگهکان کۆتایی نههیێت و خواسته و نهخواسته ببنهوه پاشکۆی دهسهڵاته داگیرگهرهکان و بهشێك له سیستهمه جیهانگیرهکه و تهنانهت ببنه مهترسی کهمایهتییهکانی ژێردهستی خۆیان.
ئاشکرایه سیستهمی فیدراڵی ڕێگانادات کورد خاوهنی وهزارهتی دهرهوهی خۆی بێت، ئهم کێشهیهش خودی سیاسهتمهدارانی کورد لهکاتی داڕشتنی دهستووری کاتی عیراقدا بۆ کوردیان دروستکرد، بهڵام ئهمه مانای ئهوه نییه که کورد خاوهنی هیچ بهرنامهو ستراتیژێکی سیاسی ناوهکیو دهرهکی تایبهت بهخۆی نهبێت. ل٩٣
لێرهدا پێویسته ئاوڕێك له ئایدیای فیدرالیزم و سیستهمی فیدرالیستی (فیدرالیزم لهسهر بنهمای ڕێکهوتنی دهسەڵاتداران) بدهینهوه. نووسهران زۆر بێباکانه به دوو وشه بهسهر بیری فیدرالیستیدا تێدهپهڕن و فیدرالیزم له ڕێکهوتنی پارتهکان و هێزه خێڵهکی و ئایینهکانی عیراقدا کورت دهکهنهوه و چهپ و ڕاستی بهسهردا دههێنن.
فیدرالیزم وهك ههموو چهمکێکی دیکه، ئاراسته و ئامانج و شێوازی جیاوازی له خۆگرتووه و پێش ئهوهی له هیچ گۆشهیهکی ئهم دونیایهدا سیستهمی بهڕێوهبردن، شێوه و وێنای سهروهرانه له فیدرالیزم بهخۆوه بگرێت، فیدرالیزم شێواز و میکانیزمێك بووه بۆ خودموختاری کهمینهکان و ناوچهکان له بەرامبهر به سهراپاخوازی کهنیسه و ئیپراتۆرهکان، له سهردهمی دهوڵهته ناسیونالیستهکانیشدا بیر و ئایدیای بزاڤه دژهدهولهت و دژهناوهندگهراکان بووه، که له ههردوو باردا پێداگرتنه لهسهر ئازادی تاك و گروپ و کهمینه و کۆمون و ههرهوهزییه ئازادهکان له بهرامبهر گشتگیری و سهراپاخوازی دهسهڵاتداران و داگیرگهران.
ئهگهر به پێوانه بهوانهی سهرهوه، ئهوهی له عیراقدا بهنێوی فیدرالیزمهوه له ئارادایه، بنوارین، ئهوا بریتی دهبێت له یهکگرتنی کۆمهڵێك پارت و خێڵ و مهزههب وهك داردهستانی داگیرگهران و پاسهوانی له بهرژوهندییهکانی کۆمپانییه جیهانلوشهکان، که تێیدا هیچ نهتهوه و کهمایهتی و گروپێکی ئایینی و ناوچهیهك ئازادانه و خۆویستانه و خۆخواستانە نهچووته پای ئهو یهکگرتنه بانهکییهی فیدرالیزمی دهوڵهتی. به واتایهکی دیکه، فیدرالیزمی دهوڵهتی جۆرێکه له سهرکوتی ویست و داخوازی ژێردهستانی کۆمهڵگه و کهمایهتی و گروپهکان و سهرکوتی ئازادی و یهکسانی و دادپەروهری وهك بنهمایهك بۆ یهکگرتنی ئازادانهی تاکهکان و گروپهکان.
نووسهران دێن و ئهم دێوجامهیه له فیدرالیزم دهکهنه ئامراز و لهوێوه ئایدیای ئازادیخوازانهی فیدرالیزم دهدهنه بهر ڕهخنه و ڕهتدهکهنهوه. فیدرالیزم وهك بنچینهی ڕێکخستنی ئازادانهی کۆمهڵگه له خواڕهوهڕا له سهر بنهمای سهربهستی تاك و گروپهکان و یهکگرتنیان لهسهر ویست و خواستی خۆیان به ئامانجی پێکهێنانی بهڕێوهبهرایهتی ئازادانهی کۆمهڵگه لهسهر بنهمای یهکگرتنی ئازادانهی ئهنجومهن و کۆمون و ههرهوهزییهکان پێشنیارکراوه، تاوهکو له پایهکانی دهوڵهت و دهسهڵاتی سهراپاخواز و سهروهری چینایهتی بدهن و کهم بکهنهوه.
بهڵام ههروهك دێمۆکراسی ڕاستهخۆ شێوێنراوه و لهتهك سهروهری کۆمهلێك بهسهر کۆمهلێكی دیکهدا پهیوهستکراوه و شێوهی نوێنهرایهتی ناراستهخۆی پێ بهخشراوه، ههروا فێدرالیزمیش تا ئاستی ڕێککهوتن و یهکگرتنی دهسهڵاته سهروو خهڵکییهکان کورتکراوهتهوه. سهد و ئهوهنده ساڵ لهمهوبهر ئهنارکیستهکان ڕهخنهیان لهو شێوه یهکگرتنه ڕواڵهتییهی سهروهری بۆرجواکان و فیدرالیزمێك که پاگهندهی بۆ دهگهن، گرتووه تا دهگاته ئهو ڕێکهوتن و دێوجامه له فێدرالیزم، که به ئهندازیاری هێزهکانی ئهمهریکا و هاوپهیمانانی له عیراقدا پێكهێنراوه و سهپێنراوه.
نووسهران له خۆشباوهڕکردنی تاکی کورددا پهیگیری له ناڕاستی وتن دهکهن و پاگهندهی له توانادابوونی دوو ڕامیاری جیاوازی ناوخۆیی و دهرهکی دهکهن، ئهمهش دهکاته ڕهتکردنهوهی دهوڵهتی ناوهندی، که نه داگیرگهران و نه دهسهڵاتداران و نه خودی نووسهرانیش خوازیاری نین و له بهرژهوهندییان نییه. ههروهها ئهمه دهتوانێت نووسینی سهر لافیتهیهکی پاگهندهی ههڵبژرادن بێت، بهڵام ناتوانێت بهشێکی پهیگیرانهی ناو بهرنامهیهك بێت. چونکه یهك دهوڵهت (بهتایبهت دهوڵهتی عیراقی خاوهن شوناسی عروبهیی)، واته یهك ڕامیاری ناوخۆیی – دهرهوهیی و یهك پلانی ئابووری و یهك سیستهم. با بزانین له دونیای کهتواریدا له فیدرالیزمه درۆینهکانی تریشدا که لهوانهیه لای نووسەرانی کورد نموونهیهکی ئایدیال بن، ئایا هیچ ههرێمێك ڕامیاری ناوخۆیی و دهرهکیی سهربهخۆی ههیه؟ ئهگهر نا، دهی کهواته ڕامیاری ناوخۆیی و دهرهوهیی ههرێمی کوردستانیش بهشێك دهبێت له ڕامیاری ناوخۆیی و دهرهوهیی گشتی عیراق. ئهوهی لای نووسهران ژیرانییه یان نا، ئهوهیان پرسێكی تره و ئهگهر خوازیاری گۆڕین و ژیرانهکردنی ههریهك لهو دوو ڕامیارییهن، ئهوا دهبێت له ناوهندهوه ههوڵ بۆ گۆڕینی بدهن، نهك له ههرێمهوه وهك بهشێك له دهوڵهتی عیراق [چونکه لهسهر بنهماکانی سهروهری بۆرجوازی و فیدرالیزمی بۆرجوازی، شتهکان تهنیا له ناوهندهوه و لهسهر دهستی دهستهڵاتداران لە سەرەوە دهکرێت بگۆڕدرێن]. نهك ئهوهی له ئهفسانهی سهربهخۆیی نهتهوهیی له سایهی بۆرجوازیدا، وڕێنهی سهربهخۆبوون و جیاوازبوونی ڕامیاری ههرێم له عیراق وهك گشت و ناوهند بکهن!
دروستنکردنی هێزی پێشمهرگهی کوردستانو بهدامودهزگایینهکردنی پێکهاته جیاجیاکانیو نههێنانی بۆ ژێر بڕیارهکانی پهرلهمان، پێماندهڵێت که حیزبه سیاسییه کوردییهکان له یهکێک له گرنگترین ههنگاوهکاندا بۆ دروستکردنی سهروهری نهتهوهیی، تووشی نووچدانو فهشهل بوونو ئیرادهی بنیادنانی کۆمهڵگایهکی سیاسی کوردستانیییان نییه. ل٩٤
لێرهدا نامهوێت قسه له ئهفسانهبوونی ڕزگاری و سهربهخۆیی نادروست ناونراوی سهروهری بۆرجوازی به سهروهری نهتهوهیی بکهمهوه، ئهوهنده بهسه بلێم “بهبێ توانج!”. مهبهستی من له ئهفسانهی سهروهری نهتهوهیی له سایهی سهروهری بۆرجوازی و سهردهمی جیهانگیری نیئۆلیبراڵیزمدا، ئهوه نییه ڕزگاربوون و ئازادی و ئۆتۆنۆمی تاك و گروپ و نهتهوهکان به ناکهتواری بچوێنم، تهنیا مهبهستم نیشاندانی دووری و پێچهوانهبوون و دژبهیهكبوونی ئازادی، یهکسانی، دادپهروهری وهک خواستی تاك و گروپ و نهتهوهکان لهتهك سهروهری بۆرجوازییه. چونکه ئهوان پێیانوایه کهسانێك دهتوانن ئهو ئهفسانهیه بکهنه کهتوار!
کاتێك کە سەروەری و دەسەڵاتی نەتەوەیی لە ناوەڕۆکدا سەروەری و دەسەڵاتی بۆرجوازی بن، ئیتر هێز و سوپای نەتەوەیی خۆبەخۆ دەبنە کوتەکی دەستی ئەو دەسەڵات و سەروەرییە چینایەتییە بۆ سەرکوتی تاکەکانی هەمان نەتەوە. لێرەوە ئەو هێزە دەزگایی بێت یا نا، میلیشیای پارتیی بێت یا گاردی کۆماری، هیچ لە سەرکوتگەربوونی ناگۆڕێت. ئەگەر ڕۆژگارێك ڕۆڵەی کرێکار و زەحمەتکێش بۆ ڕزگاربوون لە داگیرگەر و خۆشباوەڕی بە سەربەخۆیی نەتەوەیی و هاوبەشیی و یەکسانی هەموو ئەندامانی نەتەوە خۆیان فیدا کردبیت و ئامادە بووبن بۆ پاراستنی مناڵێك لە ئەنفالگەران و کێڵگە و ماڵی جوتیارێك لە نۆکەرانی بەعس گیانیان بەخت بکەن، ئەوا ئەمڕۆ چیتر چەکدارانی دەسەڵات، ئەوانە هیچ ئامانج و پێناویان نین، بەڵکو لەسەر فەرمانی پارتەکەیان و میرایەتی بۆرجوازی هەرێم ئامادەن تەقە لە خۆپیشاندەران و کرێکارانی مانگرتوو و خەڵکی ناڕازی بکەن و وەك بەعسییە نۆکەرەکانی پێش خۆیان، چالاکڤانانی ئازادیخواز تیرۆر یا لە زیندانەکاندا بەند بکەن!
Çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/25
Hejên
Serincdandinêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî/ beşî bîst u pêncem
Hewtem: syasetî derewe û syasetî nawewe
1- berew kirdnî kurdekanî derewey kurdistan be sermayey neteweyî gring
Salanêke rewendî kurd lederewey kurdistanda le rûy jmarewe le gewrebûnû le rûy çonayetîşewe le geşesendindaye. Kurdî derewey wllat buwe be sermayeyekî neteweyî frecoru hemerreng. Em sermayeye tenha pallpiştêkî abûrî nîye bo kurdistan, bellku hêzêkî zansitîû kultûrîû hunerî gewreye bo ayîndey wllatekeman. L89
Eger sernicî em dêrane bdeyn, djemroyîçîyetî nasîwnalîzm be aşkra û bêperde beser êskepeyker û xewnî takî kurdda guzer dekat. Eger kurdanî derewey wllatanêk lew kesane pêkbhataye, ke arezûmendane û bo xwêndin û pêgeyandinî twanakanyan berew henderan rewyan bkirdaye, ewa ew destewajane tarradeyek drustîyan têda debû, ya kemtir debûne cêgey rexne. Bellam wek dezanîn zorîney rewendî kurdî berhemî şerrî ‘îraq- êran (ke desellatdaranî emrro beşêk bûn lêy), berhemî kîmyabaran û enfalekan (ke dîsanewe desellatdaran layenêkî tawaneken), berhemî ablloqey abûrî (ke desellatdaranî herêm be rewayan dezanî), berhemî şerrî nawxo (ke zyatir le 24 sall le şax û 4 le şar takî kurdyan kirdbuwe sûutemenî) û bande tîrorîstekanî borcwazî kurdin. Bêcge lewey em takane rojane le şîwenî rojanî lêzewtikraw û winbûnî temenyan le awareyda, gîrodey deyan nexoşî derûnî û şêwan û girjî û namûbun û xinkan û kujran le rubar û sersinûrekanda û qurbanîbûn û gîrodebûn û tenanet etkî sêksî betaybet le jnan lelayen dellallan û destupeywendekanî desellatewe denallênin. Penaberan le dunyay nacgêrî nêwan yadawerî û xewnekanî dwênyan û destupencenerimkirdin letek rasîzm û şovênîzm [wek dû serencamî geşesendin û peresendinî nasîwnalîzm û nîştmanperwerî wllatanî penader] le emrroda wirduxaş debin. Eme samane neteweyyekey nasîwnalîzmî kurde, hezaran mrovî têkişkawî derûnî û cesteyî, ke be teman le henderanîş papendey xewne serabîyekanî nasîwnalîzmyan bkenewe. Continue reading Çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/25
چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی/٢٥
هەژێن
سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مهریوان وریا، ئاراس فهتاح، بهختیار عهلی، ڕێبین ههردی/ بەشی بیستوپێنجهم
حهوتهم: سیاسهتی دهرهوه و سیاسهتی ناوهوه
١– بهرهو کردنی کوردهکانی دهرهوهی کوردستان به سهرمایهی نهتهوهیی گرنگ
سالانێکه رهوهندی کورد لهدهرهوهی کوردستاندا له رووی ژمارهوه له گهورهبوونو له رووی چۆنایهتیشهوه له گهشهسهندندایه. کوردی دهرهوهی وڵات بووه به سهرمایهیهکی نهتهوهیی فرهجۆرو ههمهڕهنگ. ئهم سهرمایهیه تهنها پاڵپشتێکی ئابووری نییه بۆ کوردستان، بهڵکو هێزێکی زانستیو کولتووریو هونهری گهورهیه بۆ ئاییندهی وڵاتهکهمان. ل٨٩
ئهگهر سهرنجی ئهم دێرانه بدهین، دژهمرۆییچییهتی ناسیونالیزم به ئاشکرا و بێپهرده بهسهر ئێسکهپهیکهر و خهونی تاکی کورددا گوزهر دهکات. ئهگهر کوردانی دهرهوهی وڵاتانێك لهو کهسانه پێكبهاتایه، که ئارهزوومهندانه و بۆ خوێندن و پێگهیاندنی تواناکانیان بهرهو ههندهران ڕهویان بکردایه، ئهوا ئهو دهستهواژانه تاڕادهیهك دروستییان تێدا دهبوو، یا کهمتر دهبوونه جێگهی ڕهخنه. بهڵام وهك دهزانین زۆرینهی ڕهوهندی کوردی بهرههمی شهڕی عیراق– ئێران (که دهسهڵاتدارانی ئهمڕۆ بهشێك بوون لێی)، بهرههمی کیمیاباران و ئهنفالهکان (که دیسانهوه دهسهڵاتداران لایهنێکی تاوانهکهن)، بهرههمی ئابڵۆقهی ئابووری (که دهسهڵاتدارانی ههرێم به ڕهوایان دهزانی)، بهرههمی شهڕی ناوخۆ (که زیاتر له 24 ساڵ له شاخ و 4 له شار تاکی کوردیان کردبووه سوووتهمهنی) و باندە تیرۆریستەکانی بۆرجوازی کوردن. بێجگه لهوهی ئهم تاکانه ڕۆژانه له شیوهنی ڕۆژانی لێزهوتکراو و ونبوونی تهمهنیان له ئاوارهیدا، گیرۆدهی دهیان نهخۆشی دهروونی و شێوان و گرژی و نامووبون و خنکان و کوژران له ڕوبار و سهرسنوورهکاندا و قوربانیبوون و گیرۆدهبوون و تهنانهت ئهتکی سێکسی بهتایبهت له ژنان لهلایهن دهڵاڵان و دهستوپهیوهندهکانی دهسهڵاتهوه دهناڵێنن. پهنابهران له دونیای ناجگێری نێوان یاداوهری و خهونهکانی دوێنیان و دهستوپهنجهنهرمکردن لهتهك ڕاسیزم و شۆڤێنیزم [وهك دوو سهرهنجامی گهشهسهندن و پهرهسهندنی ناسیونالیزم و نیشتمانپهروهری وڵاتانی پهنادهر] لە ئەمڕۆدا وردوخاش دەبن. ئهمه سامانه نهتهوهییهکهی ناسیونالیزمی کوردە، ههزاران مرۆڤی تێکشکاوی دهروونی و جهستهیی، کە بە تەمان لە هەندەرانیش پاپەندەی خەونە سەرابییەکانی ناسیونالیزمیان بکەنەوە.
نووسهران به چاوی قوربانیانی شۆڤنیزم و ڕاسیزم له پهنابهرانی کورد ناڕوانن، بهڵکو وهك سامانی ناسیونالیزمی کورد و نیشتمانپهروهری خۆیان دهزانن. ئهوان له بری داوای گێڕانهوهی ماف بۆ ههڵاتووان و قوربانیان، له بری ساڕێژکردنی برینهکانیان، دهیانکهنه سامانی نهتهوهیهك، که له ڕاستیدا بێجگه له سهروهری بۆرجوازی و سهرکوتگهرایانه،هیچیتر ناگهیێنێت. ههر لهم سهردهمهدا، ڕۆژانه تاکهکانی ناو ههرێم له ژێر ههمان نێو “دهسهڵاتی نهتهوهیی“دا دهبنه قوربانی مشهخۆری کهمایهتییهك، که نێوی دهسهڵاتی نهتهوهیی لهسهر خۆی داناوه.
وابزانم کەم کەس هەیە، کە لاری لەوە بێت، ئەگەر ژیان و ڕێز و ڕێوشوێنی ئازادانەی تاك لە کۆمەڵگەدا پارێزراوبێت، ئەوا کەم کەس پەیدادەبن، نشینگە و بازنە کۆمەڵایەتییەکانی دەوروبەریان وا بە ئاسانی بەجێبهێڵن و ڕێگهی هات و نههاتی تاراوگه بگرنهبهر. هەوەها کۆچ و پەنابەری هەر لە کۆنەوە بەرهەمی نالەباریی ژیان و ستەمی کۆمەڵایەتی و نایەکسانی ئابووریی و ڕامیاریی تاك بووە لە نشینگەکەیدا، بۆیە هانای بۆ دەرەوەبردووە و پشتی لە هەموو بەستەرەکان کردووە کە، بە نشینگەکەیەوەدەیبەستنەوە. پهنابهران نەك سامانی نشینگەی وەدەرنەر نین، بەڵکو له سایهی سهروهری “بۆرجوازی نەتەوە” ستەملێکراوی ئەو نشینگەیەن.
لای نووسهران ئەم بنەڕەتەی پرسەکە وەڵادەنرێت و بەزۆر دەیانەوێت بەرگێکی تری بەبەردا بکەن. وەك دەزانین زۆرینەی پەنابەر و کۆچکردووانی باشووری کوردستان لە سەردەمی دهسهڵاتداری بۆرجوازی کورددا ڕێی هات و نەهاتی پەنابەری وڵاتانی ئەوروپییان گرتووەتەبەر. بەم پێیە یا لەدەست شەڕە گمرگ و دەسەڵاتی ناوخۆ یا لەدەست برسیەتی و بێبەشی و نادادوەری هەڵهاتوون. کەچی نووسەران بێسڵەمینەوە و شەرمکردن لە ڕاستی، دێن و پەنابەران دەکەنەوە بە سامانی نەتەوەیەك، کە پەنابەران لەدەست دەسەڵاتەکەی، کە شوناسی نەتەوەکەیانی هەڵگرتووە و وەك نوێنەری بەرژەوەندی زۆرینەی ئەو نەتەوە قسە دەکات و هاوکات لە ژێر پەردەی ئاساییش و سەروەری ئەفسانەیی ئەو نەتەوەدا پەنابەران ڕاونراون و بە فشاری جەنگیی و ئابووریی و ڕامیاریی ئەو دەسەڵاتە ناچار بە کۆچەریبوون بوون. نووسەران دێن و لهپێناوی خزمهتکردنی ئایدیۆلۆجیای بۆرجوازی (ناسیونالیزم)دا ئاوڕ لەو پەنابەرانە دەدەنەوە و دەیانەوێت بڵێن، کە له دهرهوهی شوناسی ناسیونالیستی، تاك ناتوانێت خاوهنی پێناسهیهك بێت. جارێکی تر لە وڵاتانی پەنادەردا خزمەتی سەروەری بۆرجوازی لە ژێر دێوجامەی نەتەوەییدا، دەکەنەوە مۆتەکەی ژیانی پڕ کولەمەرگییان و ناهێڵن لە دەرەوەی شوناسە دەستکردەکان لەتەك مرۆڤەکانی دیکهی نشینگەی پەنادەر،هەڵگری شوناسی تاکایهتی خۆیان بن و لە بری پاگهنده و نۆکهریی لهڕێی خودایی بۆ پارتهکان، خەریکی پێگەیاندن و گەشەدان بە تواناییەکانی خۆیان بن و سوود له ههلێك وهربگرن، که بۆیان ڕهخساوه.
ساڵانێکه نێوهندو کۆمهڵهی حیزبه کوردییهکان له دهرهوهی وڵات ههڵگری وهزیفهی دوکانێکی بازرگانینو زۆرینهی ئهندامهکانیشیان هێندهی کاری دهڵاڵی بۆ سیاسییه بالادهستهکانی کوردستان دهکهنو ڕێگاخۆشدهکهن بۆ سپیکردنهوهی پارهو گواستنهوهی سهرمایهی دهسهڵاتدارانی کوردستان بۆ دهرهوه، ئهوهنده ئاگایان له خواستو مهرامهکانی کۆچبهرانی کورد نییه. ل٩٠–٩١
نووسهران نهك لا له ڕووی ڕاستهقینهی ڕهوهندی پهنابهرانی کورد ناکهنهوه و نایانهوێت وهك مرۆڤ ئاوڕ له بهسهرهات و خهونهکانیان بدهنهوه، بهڵكو بە ههمان تێڕوانینی دهسهڵات، ئهوه به پهنابهران ڕهوا نابینن، که وهك تاك خۆی بناسێت و ژیان بکات، بهپێچهوانهوه له دهرهوهش دهیانهوێت بیانگێڕنهوه باوهشی ئهوانهی که ڕاویان ناون، که له باشترین باردا دوو شت بهرههمی پێناسهکردنهوهی تاکی پهنابهر لهو کۆمهڵگهیاندا وهك کهمایهتییهکی نهتهوهیی دابڕاو له کۆمهڵگهکان بهرههم دههێنێتهوه؛ گروپی شۆڤێنیستی له چهشنی گورگه بۆرهکان، که بهرههمی سامانکردنی نهتهوهیی کۆچبهرانی تورکیه و ڕامیاری دابڕاندنی ئهو تاکانهیە له کۆمهڵگهکان، دووهم به سیخوڕکردن و ههواڵدهرکردنی ئهو تاکانه بهنێوی پاراستنی بهرژهوهندی نهتهوه، که خودی پارتهکان باشتر لهوه پێیههستاون و زۆربهی تاکی کورد لهو ڕامیارییه گڵاوه ئاڵاندووه و دراوسێ بهسهر دراوسێوه، هاوهڵ بهسهر هاوهڵهوه بووه به سیخوڕی دهسهڵات و پارتهکان لهو رێگهوه له ئهوروپاش ههڕهشه له نهیارانی دهسهڵاتهکهیان دهکهن.
پهنابهرانێك که لهدهست دهسهڵاتی بۆرجوازی کورد یا هاوچینه فهرمانڕهواکانی پێش ئهو ههڵهاتوون و له کۆمهڵگهی پهنادهردا بهجۆرێك لهو دهسهلاتانه ڕزگارییان بووه، ئهگهر سپاردنی ڕۆڵی شوانهیی به دهسهڵاتداران نهبێت، دهبێت هاندهری وهها چاوهڕوانییهك چی بێت، که ههڵهاتووان چاوهڕوانی بهزهیی له ڕاونهرانیان بکهن و نووسهران خۆیان بکهنه ڕدێنسپی و شوانه ڕامیارهکان بۆ بهزهیی پێداهاتنهوه به ههڵهاتووان، ئامۆژگارییان بکهن؟
نازانم پهیوهندی داخوازی و ئامانجهکانی تاکی ههڵهاتووی کورد له دهست جهنگ و برسیهتی و بێکاری و تیرۆر و زیندان، وهك ئهندام یا نیشتهجێ له ههندهران به بهزهیی دهسهلاتی بۆرجوازی کوردهوه چییه؟ ئهگهر تاکێك به تهمای گهڕانهوه بێت، ئهوه شتێکی تره و مافی خۆیهتی قهرهبووی زیانهکانی بۆ بکرێت، بهڵام تاکێك که به پێچهوانهوه ناگهڕێتهوه، ئهوا داخوازی و ئامانجهکانی بهستراون به هاتنهدی داخوازی و ئامانجی هاوچینهکانی له کۆمهڵگهی پهنادهردا و لهتهك دهوڵهته دێمۆکراته ئیدئاله ئهوروپییهکانی نووسهراندا سهروکارییان ههیه. بهڵام نووسهران ئهمه نابینن، چونکه یهکهم به ههمان تێڕوانینی ناسیونالیسته دهستهبراکانی ئهوروپایان، مافی یهکسان به پهنابهران نابینن و وهك میوانێکی کاتی لهبهرجاویان دهگرن و کێشهکانیان به وڵاتانی لێوههاتووهوه دهبهستنهوه و له کۆمهڵگهکاندا وهك تهنێکی نامۆ و جیاواز گۆشهگیریان دهکهن، دووهم دیسانهوه ئهمه به سوودی دهستهبژێرییهکهی خۆیان تهواو دهبێتهوه و کۆڕی خۆیانیان پێ گهرم دهکهن.
تاکی ههڵهاتوو له بری گهڕانهوه بۆ بهدهستهێنانی شوناسێكی دهستکرد و ناپێویست، پێویسته له نشینگهی نوێ و لهناو کۆمهڵی پهنابهردا بۆ بهدهستهێنانی مافهکانی بگهرێت و لهناو ڕیزی هاودهردانی خۆی له کۆمهڵی پهنادهردا خۆی وهك ئهندامی ئهکتیڤ ڕێك بخات، نهك پاسیڤ و گۆشهگیر له تهنگبیری ناسیونالیستیدا خۆی بهنگ بکات و له بهرامبهردا ڕاسیزم وهك دهستهبرای ناسیونالیزمهکهی له خۆی هان بدات و لهبری ململانێ و جهنگی دهسهڵات، بکهوێته جهنگی هاوچینهکانی خۆی!
ههروهکو چۆن یهکێک له خهسڵهتهکانی سیستهمی سیاسی کوردستان دانانی کهسانی حیزبیو ناپسپۆرو نهشارهزایه له شوێنه ناسکو گرنگهکانی بڕیاری سیاسیدا، ئاواش ههمان دۆخ لهناو کورده کۆچبهرهکانی دهرهوهی کوردستاندا دروستکراوه، فهرامۆشکردنی کهسانی پسپۆڕو ئهکادیمی ناحیزبی لهدهرهوهوهی وڵات، درێژبوونهوهی ئهو سیاسهتهیه که حیزبه کوردییهکان لهناوهوهی وڵات بهرههمهێناوه. ل٩١
ئهگهر سهرنجی پشتهوهی ئهو ڕستانه بدهین، دهبینین، دیسانهوه شیوهنی ههریسهکهیه و دهستهبژێرێك که پێیوایه تهنیا ئهو شایستهی کارمهندی و بهڕێوهبهری کۆنسوڵییهکانی دهسهڵاته له ئهوروپا، خۆی به بهشخوراو دهزانێت، ئهگینا بڕواناکهم مهبهستیان لهو پهنابهره بهدبهختانه بێت، که ڕۆژانه ٦ –١٢ کاتژێر به کهمترین کرێ و مافهوه کار دهکهن. نووسهران ههروهك چۆن له ناوهوه شیوهنی ههریسهی بهشداری دهسهڵات دهکهن، ههروا له دهرهوهش شیوهنی بهدهستهێنانی پۆستهکانی نێو کۆنسوڵێیهکان دهکهن. ئەوان کە خەونە بەرتەریخوازانەکانیان وەك دەستەبژێری “ڕۆشنبیر“ی کورد لە کۆمەڵگە پەنادەرەکاندا مسۆگەر ناکرێن، دەخوازن بە بەهرەمەندبوون لە ژیانی ئەوروپا، لە دهسهڵاتی نەتەوەییاندا پلەپایەی باڵا بەدەست بهێنن و بەو جۆرە خۆیان لە خوار دهسهڵاتدارە نەخوێندەوار و سەرتیپە “ناڕۆشنبیرەکان” نەبینن و موچەکانیان لەوانەوە وەرنەگرن.
بێبهشکردنی ئهم چهند سهدههزار دهنگه له ههڵبژاردنو له بڕیاری سیاسی لهوڵاتهکهیاندا، مانای لهدهستدانی گهنجینهیهکی گهورهی نهتهوهیی گهلی کوردو کزکردنو لاوازکردنو لهناوبردنی ههستی پهیوهندارێتیو بهرپرسیارێتی ئهم گروپهیه بۆ نیشتمانو مهسهله چارهنووسسازهکانی. ل٩٢
لە سایە سەروەریدا نیشتمان، بێجگه له گۆڕی خهونهکانمان هیچیتر نییه. نووسهران داوای مافێك (مافی دەنگدان) بۆ پەنابەران دەکەن، کە زۆرێك له پەنابەران لە وڵاتانی پەنادەردا هەیانە و نەك تەنیا ئەوان وەك پەنابەر و مرۆڤی پلەدوو، بەڵکو سەد ساڵ دەبێت کە خودی هاوچینەکانیشیان لە وڵاتانی پەنادەردا نەیانتوانیوە هیچی پێ بگۆڕن. ئەوەی ئەوان بۆ پهنابهرانی داخوازی دهکهن، ماف نییه، بهڵکو سوودبردنه له دهنگیان بۆ لیستێکی دیاریکراو، که دهیویست سهرمایهگوزاری ڕامیاریی لهسهر دەنگی پهنابهران بکات. وهك پێشینان وتویانه، ئهگهر دهنگدان شتێکی بگۆڕیایه، ئهوا ههم نووسهران که فرمێسك بۆ پهنابهران دهڕێژن، ئهو مافهیان به نهخوێندهواران “خۆیان واتهنی مێگهل” ڕهوا نهدهبینی و ههم دهسهڵات قهدهخهی دهکرد!
داواکردنی وەها مافێك بۆ پەنابەران، گاڵتەکردنە بە هۆشمەندی پەنابەران، مەگەر دەنگدان و دەنگدەران چ لە ئەوروپا و ئەمەریکا چ لە وڵاتانی وەك هەرێمی کوردستان توانیوەیانە هیچ بگۆڕن، تاکو چەند هەزار پەنابەرێکی بەدبەخت و هەڵاتوو لەو دوورەوە بتوانن بە کارتێکی پڕ سووکایەتی بە ویست و خەونی مرۆڤەکان، بتوانن چەتەگەرەی و سەرکوتگەری و مشەخۆری بۆرجوازی کوردی بگۆرن؟