نزیکه‌ی 3500 کرێکاری لاستیك بارز له‌ نیوه‌ڕۆی ڕۆژی یه‌کشه‌ممه‌ 26ی سێپتێمبه‌ری 2010 له‌ ناڕه‌زایه‌تی به‌ هه‌لومه‌رجی ناله‌باری کار و نه‌دانی کرێی زیاده‌کاری ئاسایییان، که‌ مانگانه‌ پێیانده‌درا، کتوپڕ ده‌ستییان له‌ کار کێشایه‌وه‌ و تا به‌یانی ڕۆژی چوارشه‌ممه‌ 29ی سێپتێمبه‌ر درێژه‌یان به‌ مانگرتنه‌که‌یان دا.

به‌پێی هه‌واڵه‌کانی یه‌کێتی ئازادی کرێژکارانی ئێران، ئه‌م کرێکارانه‌ سالانی ڕابوردوو مانگانه‌ 120 کاتژێر زیاده‌کارییان وه‌رده‌گرت، که‌ خاوه‌نکار به‌ره‌به‌ره‌ بۆ 30 کاتژێر که‌می کردبووه‌وه‌ و به‌ بیانووی سێ ڕۆژ له‌ ئۆگوستی ئه‌مساڵدا، ئه‌م 30 کاتژێره‌ی بۆ 3 کاتژێر کامکرده‌وه‌ و ئه‌م شته‌ له‌ته‌ك هه‌لومه‌رجی کۆیله‌وارانه‌ له‌و کارخانه‌دا، کرێکارانی توڕه‌ کرد و به‌یانی ڕۆژی یه‌کشه‌ممه‌ پێکه‌وه‌ ده‌ستیان به‌ مانگرتن کرد.

کرێکارانی ئه‌م کارخانه‌ که‌ 90%یان به‌ ڕێکه‌وتنی کاتیی یه‌ك مانگه‌ و ئه‌وانی تر به‌ ڕێکه‌وتنی کاتیی یه‌ك ساڵه‌ له‌سه‌ر کارن و مانگانه‌ نزیکه‌ی 400 تا 500 هه‌زار تومه‌ن کرێ وه‌رده‌گرن، که‌ ئه‌م بڕه‌ پاره‌یه‌ نزیکه‌ی 37 هه‌زار تومه‌نی وه‌ك باجی کار له‌ کرێی کرێکاره‌کان ، ئه‌مه‌ وێرای بڕی بیمه‌کان له‌ موچه‌کانیان ده‌بڕدرێت.

کرێکارانی ئه‌م کارخانه‌یه‌ له‌ سالانی ڕابوردوودا بۆ بیمه‌ی ته‌واوکرده‌ 25%ی بڕی گشتییان ده‌دا، به‌ڵام له‌ ئێستادا بۆ ئه‌م جۆره‌ بیمه‌یه‌ 50%ی بڕی گشتی له‌ موچه‌که‌یان ده‌بڕدرێت. هه‌روا خاوه‌نکاری ئه‌م کارخانه‌ له‌ پێدانی 80 یه‌که‌ی سه‌رپه‌نایی (خانوو) که‌ له‌ ساڵی 1983دا به‌ وه‌رگرتنی 100.000 تومه‌ن له‌ هه‌ر کرێکارێك دروستکرابوون، خۆی ده‌بوێرێت و خانووه‌کان به‌بێ سوود لێوه‌رگرتن پشتگوێ خراون.

کرێکارانی کارخانه‌ی لاستیكی بارز له‌ سالانی رابوردوودا چه‌ندین جار له‌ ناڕه‌زایه‌تی به‌رامبه‌ر به‌ ناله‌باری هه‌لومه‌رجی خۆیان ده‌ستیان به‌ ده‌ربڕینی ناڕه‌زایه‌تی کردووه‌، به‌ڵام خاوه‌نکار هه‌موو جارێك خۆی له‌ درێژکردنه‌وه‌ی ڕێکه‌وتنی کرێکارانی کاتیی که‌ له‌ مانگرتبندا ڕۆڵیان هه‌بووه‌، لاداوه‌ و له‌سه‌ر کاره‌که‌یان ده‌ریکردوون و له‌ به‌رامبه‌ردا شێوه‌یه‌کی تری ناڕه‌زایه‌تی کرێکاره‌کاندا که‌ مانگرتن له‌ خواردن بووه‌، ڕایگه‌یاندووه‌، گرفتێك نییه‌ ئه‌نگۆ خواردن مه‌خۆن و ئه‌گه‌ر نه‌یخۆن ده‌یخه‌مه‌ به‌رده‌م سه‌گان.

به‌پێی ده‌ربرینی کرێکارانی کارخانه‌که‌ له‌ ماوه‌ی ساڵانی ڕابوردوودا چه‌ندین جار کرێکاران دووچاری ڕووداوی کاریی وه‌ك قرتانی ده‌ست و زیانی تری جه‌سته‌یی بوون و خاوه‌نکار هه‌موو جارێك پاش ماوه‌یه‌ك ڕێکه‌وتنی ئه‌و کرێکارانه‌ی تازه‌ نه‌کردووه‌ته‌وه‌ و ده‌ستی لێهه‌ڵگرتوون.

به‌پێی دواین هه‌واڵی یه‌کێتی ئازادی کڕیکارانی ئێران، له‌ درێژه‌ی مانگرتنه‌که‌دا کرێکارانی لاستیك بارز به‌یانی ڕۆژی 29ی سێپتێمبه‌ر سه‌رۆکی فه‌رمانگه‌ی کاری کرمان به‌ پۆساکی (به‌سیجی)یه‌وه‌ دێته‌ ناو کرێکاره‌کان و به‌ دانی به‌ڵێنی پێکهێنانی کۆمیته‌یه‌ك بۆ وه‌ڵامدانه‌وه‌ به‌ داواکارییه‌کانیان، کرێکارانی ناچار به‌ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ سه‌ر کار کرد.

به‌پێی ده‌ربرینی کرێکارانی لاستیکی بارز، به‌ هۆی ده‌ستئاوه‌ڵایی خاوه‌نکار له‌ درێژنه‌کردنه‌وه‌ی ڕێکه‌وتنی یه‌ك مانگی کرێکاران، کرێکاره‌کان ناچار به‌ شکاندنی مانگرتنه‌که‌یان بوون و هیچ هیوایه‌کیشیان به‌ هاتنه‌دی به‌ڵێنه‌کانی سه‌رۆکی فه‌رمانگه‌ی کاری کرمان نییه‌ و ته‌نیا به‌ هۆی هه‌ملومه‌رجی فره‌ ناله‌باری ژیان و گوزه‌رانیان که‌ ناچارن بڕی 350 هه‌زار تومه‌ن له‌ کرێکانیان بده‌ن به‌ کڕێی دوو ژووری کرێچییه‌تی، ناچار به‌ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ سه‌ر کاره‌کانیان بوون.

پێویسته‌ ئه‌وه‌ش بوترێت، کارخانه‌ی لاستیکی بارز ڕۆژانه‌ 340 ته‌ن لاستیك به‌رهه‌م ده‌هێنێت و سووده‌ پوخته‌که‌ی له‌ ساڵی رابوردوودا به‌ بڕی 40 ملیارد تومه‌ن بووه‌.

êran: mangirtnî sê rojey zyatir le sê hezar krêkarî lastîk barz

 

nzîkey 3500 krêkarî lastîk barz le nîwerroy rojî yekşemme 26î sêptêmberî 2010 le narrezayetî be helumercî nalebarî kar û nedanî krêy zyadekarî asayîyan, ke mangane pêyandedra, ktupirr destîyan le kar kêşayewe û ta beyanî rojî çwarşemme 29î sêptêmber drêjeyan be mangirtnekeyan da.

bepêy hewallekanî yekêtî azadî krêjkaranî êran, em krêkarane salanî raburdû mangane 120 katjêr zyadekarîyan werdegirt, ke xawenkar berebere bo 30 katjêr kemî kirdbuwewe û be byanûy sê roj le ogustî emsallda, em 30 katjêrey bo 3 katjêr kamkirdewe û em şte letek helumercî koylewarane lew karxaneda, krêkaranî ture kird û beyanî rojî yekşemme pêkewe destyan be mangirtin kird.

krêkaranî em karxane ke 90%yan be rêkewtnî katîy yek mange û ewanî tir be rêkewtnî katîy yek salle leser karn û mangane nzîkey 400 ta 500 hezar tumen krê werdegrin, ke em brre pareye nzîkey 37 hezar tumenî wek bacî kar le krêy krêkarekan , eme wêray brrî bîmekan le muçekanyan debirrdrêt.

krêkaranî em karxaneye le salanî raburdûda bo bîmey tewawkirde 25%î brrî giştîyan deda, bellam le êstada bo em core bîmeye 50%î brrî giştî le muçekeyan debirrdrêt. herwa xawenkarî em karxane le pêdanî 80 yekey serpenayî (xanû) ke le sallî 1983da be wergirtnî 100.000 tumen le her krêkarêk drustikrabûn, xoy debwêrêt û xanuwekan bebê sûd lêwergirtin piştigwê xrawn.

krêkaranî karxaney lastîkî barz le salanî raburdûda çendîn car le narrezayetî beramber be nalebarî helumercî xoyan destyan be derbrrînî narrezayetî kirduwe, bellam xawenkar hemû carêk xoy le drêjkirdnewey rêkewtnî krêkaranî katîy ke le mangirtbinda rollyan hebuwe, ladawe û leser karekeyan derîkirdûn û le beramberda şêweyekî trî narrezayetî krêkarekanda ke mangirtin le xwardin buwe, raygeyanduwe, griftêk nîye engo xwardin mexon û eger neyxon deyxeme berdem segan.

bepêy derbrînî krêkaranî karxaneke le mawey sallanî raburdûda çendîn car krêkaran dûçarî rûdawî karîy wek qirtanî dest û zyanî trî cesteyî bûn û xawenkar hemû carêk paş maweyek rêkewtnî ew krêkaraney taze nekirduwetewe û destî lêhellgirtûn.

bepêy dwayn hewallî yekêtî azadî krrîkaranî êran, le drêjey mangirtnekeda krêkaranî lastîk barz beyanî rojî 29î sêptêmber serokî fermangey karî kirman be posakî (besîcî)yewe dête naw krêkarekan û be danî bellênî pêkhênanî komîteyek bo wellamdanewe be dawakarîyekanyan, krêkaranî naçar be gerranewe bo ser kar kird.

bepêy derbrînî krêkaranî lastîkî barz, be hoy destawellayî xawenkar le drêjnekirdnewey rêkewtnî yek mangî krêkaran, krêkarekan naçar be şkandnî mangirtnekeyan bûn û hîç hîwayekîşyan be hatnedî bellênekanî serokî fermangey karî kirman nîye û tenya be hoy hemlumercî fre nalebarî jyan û guzeranyan ke naçarn brrî 350 hezar tumen le krêkanyan bden be krrêy dû jûrî krêçîyetî, naçar be gerranewe bo ser karekanyan bûn.

pêwîste eweş butrêt, karxaney lastîkî barz rojane 340 ten lastîk berhem dehênêt û sûde puxtekey le sallî raburdûda be brrî 40 milyard tumen buwe.