ئایا بە دڵنیاییەوە دەنگدان بۆ پارتە ڕادیکاڵەکان کارا دهبێت؟
(J.2.4 ) ئایا بە دڵنیاییەوە دەنگدان بۆ پارتە ڕادیکاڵەکان کارا دهبێت؟
و. له فهرهنسییهوه: سهلام عارف
ئهو سیاسهتانه ههموو دهستکردن، وهستاکهشی دهسهڵاتی دهوڵهت؛ کاپیتالیستهکانن. لهگهڵ ئهوهشدا که دهرگای دهسهڵاتی دهوڵهت به ڕووی ههموو ناڕهزاییهکدا داخراوه، کهچی دهبینین دهنگدان شهرعیه له بازنهی دهسهڵاتی دهوڵهتدا، ئهوهش بهو مهرجهی گۆڕانکاریی کۆمهڵایهتی لهسهرخۆ و ڕووکهش بێت، نهک خێرا و ڕادیکال.
له پرۆسهی دیموکراتیدا ئامانجی ههموو حزبهکان دهستخستنی بهڕێوهبردنه، حزبه ڕامیارییهکان کهم تا زۆر پیشهیان داتاشینی وردهکارییهکانه تا گۆڕانکاری سنووردار بێت. وهکو باسمانکرد دهسهڵاتی دهوڵهت کراوه نییه به ڕووی ناڕهزایی دژی دهنگدان، به پێچهوانهوه دهنگدان شهرعیه به مهرجێک سنووری بهرژهوهندییهکانی دهوڵهت نهبهزێنێت. واته مهبهستی گۆڕانی ڕادیکال نهبێت، ئینکاری ئهوه ناکرێت که خێرایی قهیرانهکانی شارستانی پێویستی گۆڕانکاری زیاتر دهسهپێنێت، بهڵام ئهمه نابێت بمانخاته ئهو ههڵهیهوه که پشت ببهسین به پێشخستنی سیستمی ههڵبژاردنهکان، چونکه بۆ چارهسهری گرفتهکانمان دهبێت گرنگی تایبهت بدرێت به گۆڕانکاریی ڕادیکال.
بهشدارییه ڕامیارییهکان له دهنگداندا كامانهن
(J .2.3) بهشدارییه ڕامیارییهکان له دهنگداندا كامانهن
و. له فهرهنسییهوه: سهلام عارف
له بنهڕهتدا مافی دهنگدان گونجاوه لهگهڵ بار و سیستمی ئێستادا، سۆسیالیستی ئازادیخوازی libertaire سکۆتلهندی جهیمس کێلمان james kelman ماوهیهکی زۆر سهرقاڵی ئهو مهسهلهیه بووه و وتویهتی:
“ بهپێی پڕوپاگهندهی دهوڵهت، هۆی نهچوونی له 85%ی دهنگدهران له ویلایهته یهکگرتووهکان ڕامیارییه، که خۆی لهڕاستیدا هۆکهی ئهوهیه که پرۆسهی دهنگدان گرنگییهکی ئهوتۆی نهماوه لای جهماوهر، خهڵکی ئارهزوومهندانه نایانهوێت ئهو زهحمهته بکێشن و بچن بۆ دهنگدان، تۆمارنهکردنی تهنها دهنگێکیش ڕهتکردنهوهی سیستمی ڕامیاری دهگهیهنێت، دهوڵهتیش بهشێکه له مهسهلهکه و سیستمهکه و ئهو ڕهتکردنهوهیه ڕهتکردنهوهی دهوڵهتیشه له ههمان کاتدا. دهنگدان به کهسێک یا به حزبێک، دهنگدانه به سیستمی ڕامیاری، ههرچۆنێک ڕاڤه بکرێت و شی بکرێتهوه ههر دهنگدانه به ئامێرهکه، واته پهسهندکردنیهتی. ئهو ئامێره لێرهدا مهبهست له حکومهته، لهبهر ئهوهی حکومهت دامهزراوهیهکی دهوڵهته، دهبێت بهردهوام گۆڕانی تیا بکرێت، چونکه تاکهڕێگهیه بۆ زامنکردنی تهمهندرێژیی دهوڵهت. خۆ گهر بێت و به پێچهوانهوه بێت، دهبێت ئهو سیستهم و ئامێره دهمودهست ههڵبوهشێنرێتهوه. بوون و بهردهوامبوونی ئهو ئامێره بهستراوه به گۆڕانکارییهکانهوه له سیستمی ڕامیاریدا، ههر لهبهر ئهوهشه ڕێگه به جهماوهر دراوه و دهدرێت ئامادهی گۆڕهپانه ڕامیارییهکان بن، خهڵکی ههر له سهرهتای تهمهنیانهوه له ویلایهته یهکگرتووهکان له خۆیندگهکان فێر دهکرێن ڕادههێنرێن که دهنگدان مافه و ئهرکیشه له ههمان کاتدا، زۆرجار بۆ ڕاهێنان ههڵبژاردن ئهنجام دهدرێت بۆ ههڵبژاردنی سهرۆکێک یا ئهندامانی فهرمانگه و ئهوه بهشێکی گهوره و گرنگه له کاری پهروهردهکردن بۆ داهاتوو لهو بوارهدا.
بۆچی ئهنارکیستهکان دهنگدان وهک ئامرازێکی گۆڕان ڕهتدهکهنهوه
J.2.2 بۆچی ئهنارکیستهکان دهنگدان وهک ئامرازێکی گۆڕان ڕهتدهکهنهوه
و. له فهرهنسییهوه: سهلام عارف
لهبهر ئهوهی که ههڵبژاردنهکان و ئهنجامهکانیان ئیفلیج و بێفهڕ و نهزۆکن.
له مێژوودا لهو نموونانه زۆرن که چۆن ڕادیکالهکان ههڵبژێراون بۆ بیرۆکان و جێگهی کۆنسهرڤاتیڤهکانیان گرتۆتهوه، هێندهی نهبردووه کوتومت وهک ئهوانیان لێهاتووه. باسی ئهوهمان کردووه، بڕوانه section relatives b.2 که چۆن ههموو حکومهتێک لهژێر فشاری دوو هێزدایه، له لایهک فشاری بیرۆکراتیهتی دهوڵهت و له لایهکی ترهوه فشاری کارگه و کۆمپانیا گهورهکان. ئهو فشارانهش توانای گۆڕانکاری دهخهنه خانهی گومانهوه له j.2.6 زیاتر باسی ئهو مهسهلهیه دهکهین. لێرهدا دهمانهوێت زیاتر تیشک بخهینه سهر گرووپه خاوهن پهرژهوهندییهکان و باش دهزانین که ئهوان خزمهتکاری حکومهته دیموکراتییهکانن، ئهمه به پێچهوانهشهوه ههر وایه و ڕاستیشه واته حکومهته دیموکراتییهکانیش له خزمهتی ئهواندان. له section b.2 باسی سروشتی دهوڵهت و ڕۆڵی ئهومان کرد بهرامبهر به کۆمهڵگه و پاراستنی ئابووریی باو و توێژی بهڕێوهبهر وهک لویژی گالیان lugi gallean وتویهتی ههموو جارێک کاریگهریی دهنگدان بۆ وهدیهێنانی گۆڕانکاری. لێرهدا مهبهست لهو گۆڕانکارییانهیه که دهکرێن بۆ پاراستنی ئابووری باو و ئهو چاکسازییانهی که تیایاندا دهکرێن، پێویسته باسی ئهوه بکهین چۆن؟ و بۆچی؟ دهسهڵاتی دهوڵهت کۆنترۆڵی کاری ڕامیاری دهکات و تۆماری دهکات؟ ئهو باسه دهمانگهیهنێته ئاستێکی تری باسهکهمان له section j.2.6 باسی دهکهین و ههوڵ دهدهین تیشک بخهینه سهر گرووپه خاوهن بهرژهوهندییهکان، تا بزانین چۆن له خزمهتی حکومهته دیموکراتییهکاندان.
بۆچی ئهنارکیستهکان بۆ گۆڕان بهکاربردنی کاری ڕاستهوخۆ به باشتر دهزانن؟
j.2.1 بۆچی ئهنارکیستهکان بۆ گۆڕان بهکاربردنی خهباتی ڕاستهوخۆ به باشتر دهزانن؟
و. له فهرهنسییهوه: سهلام عارف
بهبێ ئاڵۆزکردن لهبهر ئهوهی کاریگهره ، کارایی ههیه لهسهر ڕادیکالترکردنی پراکتیکی پشتبهخۆبهستن بۆ خۆکارکردن بۆ خۆکارکردنیش دژی نهبوونی سهربهخۆیی و پهڕاویزکردنی خهڵکه که دهسهڵاتی ههرهمی سهپاندویهتی. وهک مورهی بۆخین murry bokchin وتویهتی: ئهوهی گرنگه له کاری ڕاستهوخۆدا ئهوهیه جهماوهر به ڕهفزکردنی دهسهڵاتی ناوهندیی بیرۆکراتی، توانای دیاریکردنی چارهنووسی خۆی دهگهڕێنێتهوه بۆ خۆی، ئهوهش دهبێته هۆی ئهوه تاکهکانیش كهسایهتیی خۆیان دهست بخهنهوه که کۆمهڵگهی ئازاد و ئۆتۆ جهستوێن و ئۆتۆ بهڕێوهبردن پێویستیهتی.[Toward an Ecological Society, p. 47]
خهباتی ڕاستەخۆ چییه؟
(J. 2 ) خهباتی ڕاستەخۆ چییه؟
و. له فهرهنسییهوه: سهلام عارف
خهباتی ڕاستهوخۆ بهبۆچوونی ڕۆدۆلڤ ڕۆکهر Rudolf rocker ئهو ئامرازانهن که بهدهست کارگهران و جهماوهرهوهن، دژی چهوسانهوهی ئابووریی و ڕامیاریی، بۆ نموونه هێرشی هزری، مانگرتنهکان، خۆدابڕین و پهیوهندی یهکلاکردنهوه، شکاندن و پهکخستن**به فۆرمی جیاواز جیاواز، پڕوپاگهنده دژی میلیتاریزم بهتایبهتی له کاتی ههستیار و مهترسیداردا، ڕێکخستنی بهرگریی چهکداریی جهماوهری بۆ پاراستنی ژیان و سهربهستی.[Anarcho-Syndicalism, p. 66]
مارکسیزم و ئهنارکیزم
ناوی نامیلکهیهکه، که پێشتر نووسهر وهك وتارێك له نیویۆرك به میژووی 06/11/1973 پێشكهشی كردوه
بۆ خوێندنهوهی نامیلکهکه، کلیکی ئهم بهستهرهی خوارهوه بکهن:
http://issuu.com/sakurdistan/docs/marksizm_u_anarkizm?mode=a_p
خهباتی سهربهخۆ
خهباتی سهربهخۆ
کۆمهڵه وتارێکه له نووسینی (ئێمیل پۆژێ)
وهرگێرانی له فارسییهوه: ههژێن
خهباتی سهربهخۆ، شێوازی خهباتی ئهنارکۆ-سهندیکالیزمه له خهباتی ڕۆژانهدا. کارایی و جیاوازی ئهم شیوازه له خهبات لهتهك شێواز و سوونهتهکانی تری ناو بزاڤی سۆشێالیستی ئهوهیه، که هیچ بوارێك بۆ پارتیبازی ڕامیاران و ئۆرۆستۆکراسی کرێکاری و بیروکراتی و ڕێکخراوهیی و سکتاریزمی پارتیی ناهێڵێتهوه.
بۆ خوێندنهوهی بابهتهکان، تکایه کلیکی ئهم لینکهی خوارهوه بکهن:
کار (خهبات)ی ڕاستهوخۆ (*Direct Action)
نووسینی: Emile Pouget
و. له فارسییهوه: ههژێن
بهشی ههشتهم
ئارامگهره ناکهتواری (وهمی)یهکان
ڕاسته که نابێت تهنیا بۆ دامرکاندنهوهی ئالۆش و چێژوهرگرتن پرناببردرێته بهر توندوتیژی، بهڵام لهو لایهنهوه که سوودوهرتن لێی له کاتی پێویستدا، ملی پێ نهدهین و بمانهوێت ههموو جهنگهکه به بهردهوامی به هۆی بهکاربردنی ئارامگهرهوه و لهڕێگهی پارلهمان و ئامرازه دێمۆکراتیکهکانی ترهوه بهرهوپیش بهرین، زۆر پڕمهترسییه. نهخێر! هیچ سیستمێکی دهنگوهرتن یا ڕیفراندۆم یا پرۆسهیهکی تری لهو جۆره نییه، که کلیلی ئارهزووهکانی جهماوهر له ئاسمانهوه داگرێت. بزووتنهوهی شۆڕشگێڕانه بێجگه له ملدان به توندووتیژی هیچ ئهڵتهناتیڤیکی تری نییه. وابهستهبوون به خۆشباوهڕیگهلی لهم جۆرهوه، تهنیا گهرانهوه بۆ رابوردوو و دووبارهکردنهوهی ههڵهی پێشینان دهبێت، که مژدهی بهههشتی ئهو دونیایان به ڕهنجبهرانی ئهم دونیا و دوورهپهرێزان دهدا. گریمانهی ڕزگاری ڕهنجبهرانی دوورهپهرێز یا بهڵینی سهرکهوتن لهڕێگهی ڕیفراندۆمهوه، له دیتنی کهتواربینانهی بارودۆخهکه ئاسانتره، بهڵام له بهرامبهردا، تۆزقاڵێکیش کهس له ئازادی نزیك ناکاتهوه.
کار (خهبات*)ی ڕاستهوخۆ (Direct Action
نووسینی: Emile Pouget
و. له فارسییهوه: ههژێن
بهشی حهوتهم
کهمینه له بهرامبهر زۆرینه
جهماوهری کرێکاران، ههمیشه لهلایهن کهمایهتییهکی دیاریکراوهوه بههرهکێشی لێ کراوه و چهوساوهتهوه. ئهگهر ئهو کهمایهتییه تهنیا پشتی به تواناییهکانی خۆی ببهستایه، ههرگیز نهیدهتوانی تهنانهت بۆ تهنیا ڕۆژێکیش پارێزگاری لهجێوڕێی خۆی بکات! ئهو کهمایهتییه، دهسهڵاتی خۆی لهملکهچی مهڕئاسای قوربانییهکانییهوه بهدهست دههێنێت. چینی کرێکار سهرچاوهی ههموو دهسهڵاتهکانه، بهڵام ههر ئهم چینهیه، که خۆی له بهرامبهر فهرمانڕهوایاندا قوربانی دهکات. لێرهوهیه، که فهرمانڕهوایان سواری ملی چینی کرێکار دهبن، سهرمایه کهڵهکه دهکهن و دهوڵهت دادهمهزرێنن و بهڕێوهی دهبهن.
نه دیموکراتهکان، نه دیکتاتۆرهکان، بهڵکو ئهنارکیستهکان
ئێریکۆ مالاتێستا
ئهپریلی 1926
و. لهعهرهبیهوه:سهلام عارف
له ڕووی تیۆرییهوه ، دیموکراتیهت واته میرایهتی گهل، میرایهتی گشتی له بهرژهوهندی گشت تاکهکان له ڕێگهی تێکۆشانی ههمووانهوه. له دیموکراتیهتدا پێویسته گهل بتوانێت، چی دهوێت، بیڵێت و بتوانێت ئهوکهسانه دیاری بکات، که حهز و ئارهزووهکانی جێبهجێ دهکهن. ههروا بتوانێت چاودێری کاروبار و ههڵسوکهوتیان بکات و له کاتی پێویستیشدا به جۆرێکی ئاسایی لایان ببات، ههموو ئهو تاکانه، که گهلیان لێ پێک دێت، دهبێت بتوانن بیروڕا دهربارهی ئهو پرس و بابهتانه که له لایان گرنگن، گهڵاڵه بکهن و بتوانن دهریان ببڕن، واته لهڕوی ڕامیاری و ئابوورییهوه سهربهست بن و هیچ زیندوویهک نهتوانێت به ملکهچی و کڕنوشبردن بۆ کهسانی تر ناچاریان بکات.