هەژێن

سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له‌ پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مه‌ریوان وریا، ئاراس فه‌تاح، به‌ختیار عه‌لی، ڕێبین هه‌ردی/ بەشی شازده‌هه‌م

ئه‌گه‌ر سیاسه‌ت بریتیبێت له‌ به‌گه‌ڕخستنی ئیراده‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی بۆ دروستکردنی کۆمه‌ڵگاو مرۆڤێکی ئازادترو زاناترو کراوه‌تر، ل٤٣

من نازانم که‌ نووسه‌ران به‌ کامه‌ پێوه‌ر ڕامیارییه‌ك، که‌ خۆیان پاگه‌نده‌ی بۆ ده‌که‌ن و ده‌یکه‌نه‌ خه‌ونی نه‌وه‌کان بۆ سبه‌ی، برتییه‌ له‌ به‌گه‌ڕخستنی ویستی کۆمه‌ڵایه‌تی بۆ ئاراسته‌کردنی (نه‌ك دروستکردنی) کۆمه‌ڵگه‌ (نه‌ك کۆمه‌ڵگا) و مرۆڤی ئازادتر و زاناتر و کراوه‌تر؟ کامه‌ میکانیزم له‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیدا، کامه‌ ئاسانکاری بۆ گه‌یشتن به‌ هه‌لی یه‌کسان و بواری فراوانتر له‌ بڕیاردانی تاك و پێگه‌یینی و چوونه‌سه‌ری شاره‌زایی و زانایی؟

ئه‌گه‌ر به‌ بیره‌وه‌ری خۆمان و پیره‌کانماندا بچینه‌وه‌، ئه‌وا ژیان له‌ کۆمه‌ڵگه‌کانمان (نشینگه‌کانمان)دا به‌ر له‌ داهاتنی پارته‌ ڕامیارییه‌کان و به‌ر له‌ قوتکردنه‌وه‌ی ده‌سته‌بژێره‌ به‌ره‌ته‌ره‌کان، ئاسانتر و ئاسووده‌تر و په‌یوه‌نده‌ی و خه‌مخۆری و ده‌ستگیرۆییه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان به‌هێزتر و بیرکردنه‌وه‌ و تێڕوانین و خواست و ڕه‌فتاره‌کان مرۆیانه‌تر بوون. مرۆڤ که‌متر به‌ کۆمه‌ڵگه‌ و تاکه‌کانی و ژینگه‌ و ئاژه‌ڵ و خواسته‌ مرۆییه‌کان نامۆ بوو. ئه‌و کاته‌ی که‌ ڕامیاریی و ده‌سته‌بژێره‌کان و پارته‌کان سایه‌یان به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگه‌ و خه‌ون و خه‌یاڵی تاکه‌کاندا نه‌کردبوو و هێشتاکه‌ به‌ها مرۆییه‌کان و مۆڕاڵی کۆمه‌ڵایه‌تی له‌ بازاری سه‌رمایه‌گوزاری ڕامیارییدا نه‌بووبوونه‌ کاڵا و ده‌سه‌ڵاتخوازی و به‌رته‌ریخوازی و چاوچنۆکی بۆرجوازیی شوێنی ئارمانه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان و ته‌بایی و پاراستنی په‌یوه‌ندییه‌ سروشتییه‌ مرۆییه‌کانیان نه‌گرتبووه‌وه‌. ئه‌و کاته‌ی که‌ سه‌رۆك و که‌ڵه‌ نووسه‌ر و مۆنیکا و کۆشك و مۆنۆپڵکردن، پێوه‌ری ناوداری نه‌بوون و به‌پێچه‌وانه‌وه‌ خه‌مخۆری و ده‌ستگیرۆیی و هاریکاری کۆمه‌ڵایه‌تی بنه‌ما و پێوه‌ری ئایدیالی پایه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی بوون. ئه‌و کات که‌ نووسه‌ری و هۆنه‌ری و ڕۆشنبیربوون، سه‌رمایه‌ی مۆڕاڵی و کۆمه‌ڵایه‌تی بوون، نه‌ك ئامرازی داخوازی و به‌ده‌ستهێنانی سه‌رمایه‌ و ده‌سه‌ڵات! Continue reading چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی/ ١٦ →

ڕاپه‌ڕینی چه‌وساوانی ئازادیخوازی تونس به‌رده‌وامه‌

ڕاپه‌ڕینی چه‌وساوانی ئازادیخوازی تونس، نه‌ك ته‌نیا توانی ده‌سه‌ڵاتی 23 ساڵه‌ی دیکتاتۆری پشتیوانیلێکراوی زلهێزه‌کانی سه‌رمایه‌داری جیهانی له‌ ماوه‌ی 26 ڕۆژدا بکاته‌ ڕابوردوو، نه‌ك ته‌نیا نیشانی دا، که‌ ‌‌هێزی به‌ره‌ی گه‌ل له‌ چه‌نه‌بازیی و شوانه‌یی ڕامیاره‌کان و ده‌سته‌بژێره‌کان، خۆراگرتره‌ و پێویستی به‌ پلان و ئامۆژگاری پارته‌کان و جه‌نه‌راڵه‌کان نییه‌، به‌ڵکو واوه‌تر له‌ گێرانه‌وه‌ی وره‌ و بڕوا و متمانه‌ بۆ تاکه‌کان و ڕێکخستنه‌وه‌ی هێزه‌ شۆڕشگیره‌کان له‌ ده‌وری ئازادی و دادپه‌روه‌ری کۆمه‌ڵایه‌تی، سنووره‌ ده‌ستکرده‌کانی وڵاتانی بڕی و په‌یامه‌ ئازادیخوازه‌که‌ی له‌ ڕیزی خۆپیشانده‌رانی جه‌زائیر و ماراکۆ (مغریب) و ڕووداوه‌کانی دواتردا ده‌نگی دایه‌وه‌ و نه‌ك ته‌نیا سه‌رۆککۆماره‌ دیکتاتۆره‌که‌ی ولاتی تونسی ناچار به‌ هه‌ڵهاتن و ده‌سته‌پاچه‌یی کرد، به‌ڵکو دیکتاتۆره‌کانی وڵاتانی ده‌وروبه‌ری ناچار به‌ به‌لێن و داگرتنی نرخه‌کان و وه‌خۆکه‌وتن کرد.

به‌پێی هه‌واڵه‌کان، ئه‌مڕۆ 17ی جێنیوه‌ری 2010 له‌ وڵاتی عه‌ره‌بستانی سعودیه‌ مامۆستایان ڕێپێوان ده‌که‌ن، له‌ وڵاتی لیبیا، سه‌رۆککۆماره‌ دیکتاتۆره‌که‌ی به‌ڵێنی داگرتنی نرخه‌کان ده‌دات، له‌ جه‌زائیر وێڕای سه‌رکوت و به‌شوێنداگه‌ڕانی ئازادیخوازان له‌لایه‌ن هێزه‌ سه‌رکوتگه‌ره‌کانه‌وه‌، ده‌سه‌ڵاتدران که‌وتوونه‌ته‌ خۆ و خه‌ریکی ئاسانکاری و دابینکردنی کار و نان و داگرتنی نرخه‌کانن، له‌ وڵاتی (ماراکۆ)ش به‌ هه‌مان شیوه‌ و له‌ ولاتی میسر، وه‌ك پیشتر ڕۆژانه‌ ده‌نگۆی ماگرتن و خۆپیشاندانی کرێکاران، خه‌وی له‌ چاوی ده‌سه‌ڵاتداران و سه‌رمایه‌اران زڕاندووه‌.

هه‌روه‌ها هه‌واڵه‌کان ئه‌وه‌ نیشانده‌ده‌ن، که‌ سه‌ڕه‌رای به‌ڵینی ساردگه‌ره‌وه‌ و نیوه‌ناچڵی کابینه‌ی تازه‌، خه‌ڵکی نه‌چوونه‌ته‌وه‌ ماڵ و به‌ متمانه‌وه‌ پاڵیان لێنه‌داوه‌ته‌وه‌. به‌ڵکو له‌ گه‌ڕه‌که‌‌کاندا کۆمیته‌ و لێژنه‌ و ئه‌نجومه‌ن و ڕێکخستنی گه‌لیی خۆیان وه‌ك ناوه‌ندی هێزی جه‌ماوه‌ری هاوته‌ریبی ده‌سه‌ڵاتی ده‌وڵه‌ت و کاره‌کانی کابینه‌ی تازه‌، پێکهێناون و بزاڤه‌که‌ ڕۆژبه‌ڕۆژ رادیکاڵتر ده‌بێته‌وه‌ و له‌ هه‌وڵ و ئامانجی ماسمیدیا و ده‌سه‌ڵات و ده‌وڵه‌تانی ئه‌وروپی وه‌ك پاڵپشتی ده‌وڵه‌تی تونس چ پێش راپه‌ڕین و چ پاش راپه‌ڕین، ڕۆشنتر ده‌گات.

شایانی باسه‌، وێڕای ئه‌وه‌ی که‌ زلهێزه‌کانی سه‌رمایه‌ و ده‌وڵه‌ته‌کانی ناوچه‌که‌ به‌ ڕاپه‌ڕینی خه‌ڵك و گۆران له‌ خواره‌وه‌ و له‌سه‌ر ده‌ستی خه‌ڵك نین، به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ك هه‌وڵی که‌مکردنه‌وه‌، شێواندن، په‌رده‌پۆشی ڕووداوه‌کان و سانسووری راگه‌یاندنیان دا و قسه‌یان له‌ کارانه‌بوون و پێویستبوونی هه‌بوونی ئۆپۆزسیۆنی فه‌رمی ده‌کرد و که‌وتبوونه‌ خه‌می کۆکردنه‌وه‌ی هه‌رچی ڕیفۆرمیستی هه‌لاتووی هه‌نده‌ران و ده‌یانویست له‌ کارایی خۆبه‌خۆیی ڕاپه‌ڕین و خودموختاری جه‌ماوه‌ر له‌ خۆپیشاندانه‌کان و سه‌رتاسه‌ریبوونه‌وه‌ی که‌م بکه‌نه‌وه‌. ته‌نانه‌ت ده‌وڵه‌تانی ئه‌وروپی، که‌ زۆرترین به‌روبومی هه‌نارده‌ی وڵاتی(تونس)یان به‌رده‌که‌وێت، پێیان خۆشتر بوو، ئۆپۆزسیۆنێکی فه‌رمی به‌سه‌ر شه‌پۆلی ناڕه‌زایه‌تییه‌کاندا زاڵ ببێت، ئه‌گه‌ر چی ئیسلامیش بێت، چونکه‌ به‌دوای چوارچێوه‌یه‌که‌وه‌ بوون، تا ناڕه‌زایه‌تییه‌کانی پێ به‌ربه‌ست بکه‌ن و سنووردار بکه‌ن. به‌ڵام ڕاپه‌ڕین له‌ ده‌ره‌وه‌ی سنووری حه‌زی ده‌وڵه‌تانی عه‌ره‌بی و لایه‌نه‌ ئیسلامییه‌کان و زلهێزه‌کانی ئه‌وروپا و ئه‌مه‌ریکا، هێشتا شه‌پۆل ده‌دات و له‌ وڵاتانی ده‌وروبه‌ردا ڕه‌نگ ده‌داته‌وه‌.

hejên

serincdandnêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî/ beşî pazdehem

sêhem: gringî ledaykbûnî dîdêkî dîke bo syasetû pêdawîstî ledaykbûnî nuxbeyekî syasî nwê L38

katêk em serdêrre ya serbabete dexwênîtewe, bê sê û dû degerrêytewe ser nawende cihyanîyekanî binke le emerîka, ke sallane çendîn milyard dolar xercî rakêşanî lawan le wllatanî cîhanda bo beşdarî le ramyarîy baw û beşdarî le dengdanekan û hellbjardnekanda deken. le beramberîşda eger serincî beşdarîkirdnî xellkî le dengdanekan lem ser ta ew serî dunyada bdeyn, ewa boman derdekewêt, ke le çend sallî raburdûda berrêjeyekî berçaw beşdarî û hogrî xellk bo dengdanekan gorrînî em lîst bew lîst, rûy le kemî û hatnexwarewe kirduwe û her emeye, ke nûseranî destebjêrixwaz û berterîxwazî herasan kirduwe û bo em mebeste kewtûnete xo û dexwazn be gorrînî demuçawekan, mijdey dahatûyekî geş bden.

nûseran zor be wiryayyewe, xerîkî mamexemeyî û hewllî rizgakirdnî desellat le çûne-jêrpirsyarn, nek desellatdaran, boye deyanewêt be tawanbarkirdnî fllan lêprisraw û desellatdar be nexwêndewarî û nezanî û neşarezayî, desellat û serwerî wek serçawey gendellî û stem û bêrêzî be mrov le jêrpirsyar rizgar bken û destebjêrêkî dîke, bkene hetwanî zamekan. Continue reading çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/ 15 →

هەژێن

سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له‌ پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مه‌ریوان وریا، ئاراس فه‌تاح، به‌ختیار عه‌لی، ڕێبین هه‌ردی/ بەشی پازده‌هه‌م

سێهه‌م: گرنگی له‌دایکبوونی دیدێکی دیکه‌ بۆ سیاسه‌ت‌و پێداویستی له‌دایکبوونی نوخبه‌یه‌کی سیاسی نوێ ل٣٨

کاتێك ئه‌م سه‌ردێڕه‌ یا سه‌ربابه‌ته‌ دەخوێنیته‌وه‌، بێ سێ و دوو ده‌گه‌ڕێیته‌وه‌ سه‌ر ناوه‌نده‌ جهیانییه‌کانی بنکه‌ له‌ ئه‌مه‌ریکا، که‌ ساڵانه‌ چه‌ندین ملیارد دۆلار خه‌رجی ڕاکێشانی لاوان له‌ وڵاتانی جیهاندا بۆ به‌شداری له‌ ڕامیاریی باو و به‌شداری له‌ ده‌نگدانه‌کان و هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ده‌که‌ن. له‌ به‌رامبه‌ریشدا ئه‌گه‌ر سه‌رنجی به‌شداریکردنی خه‌ڵکی له‌ ده‌نگدانه‌کان له‌م سه‌ر تا ئه‌و سه‌ری دونیادا بده‌ین، ئه‌وا بۆمان ده‌رده‌که‌وێت، که‌ له‌ چه‌ند ساڵی ڕابوردوودا به‌ڕێژه‌یه‌کی به‌رچاو به‌شداری و هۆگری خه‌ڵك بۆ ده‌نگدانه‌کان گۆڕینی ئه‌م لیست به‌و لیست، ڕووی له‌ که‌می و هاتنه‌خواره‌وه‌ کردووه‌ و هه‌ر ئه‌مه‌یه‌، که‌ نووسه‌رانی ده‌سته‌بژێرخواز و به‌رته‌ریخوازی هه‌راسان کردووه‌ و بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ که‌وتوونه‌ته‌ خۆ و ده‌خوازن به‌ گۆڕینی ده‌موچاوه‌کان، مژده‌ی داهاتوویه‌کی گه‌ش بده‌ن.

نووسه‌ران زۆر به‌ وریاییه‌وه‌، خه‌ریکی مامه‌خه‌مه‌یی و هه‌وڵی ڕزگاکردنی ده‌سه‌ڵات له‌ چوونه‌–ژێرپرسیارن، نه‌ك ده‌سه‌ڵاتداران، بۆیه‌ ده‌یانه‌وێت به‌ تاوانبارکردنی فڵان لێپرسراو و ده‌سه‌ڵاتدار به‌ نه‌خوێنده‌واری و نه‌زانی و نه‌شاره‌زایی، ده‌سه‌ڵات و سه‌روه‌ری وه‌ك سه‌رچاوه‌ی گه‌نده‌ڵی و سته‌م و بێرێزی به‌ مرۆڤ له‌ ژێرپرسیار ڕزگار بکه‌ن و ده‌سته‌بژێرێکی دیکه‌، بکه‌نه‌ هه‌توانی زامه‌کان. Continue reading چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی/ ١٥ →

هەژێن

سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له‌ پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مه‌ریوان وریا، ئاراس فه‌تاح، به‌ختیار عه‌لی، ڕێبین هه‌ردی

بەشی چوارده‌هه‌م

نایه‌کسانی له‌ کوردستاندا له‌سه‌ر بنه‌مای کاری نابه‌جێ‌و نایاسایی‌و نائه‌خلاقی‌و نائینسانی‌و گه‌نده‌ڵییه‌وه‌ دروستبووه‌و گه‌شه‌ده‌سه‌نێت. کۆی ئیشکردنی هه‌موو سیستمه‌ سیاسییه‌که‌و ئه‌و سیستمه‌ ئابوورییه‌ش که‌ ڕاسته‌وخۆ به‌ سیستمه‌ سیاسییه‌که‌وه‌ گرێدراوه‌، له‌سه‌ر بێدادی‌و پێشێلکردنی پرنسیپی یه‌کسانی دامه‌زراوه‌و کارده‌کات. ل٣٣

نووسه‌ران نایه‌کسانی وه‌ك دیارده‌یه‌کی هه‌رگیز نه‌گۆڕ و نه‌مر ده‌بینن و له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ش به‌سه‌ر دوو ده‌سته‌دا دابه‌شی ده‌که‌ن؛ ده‌سته‌ی یه‌که‌م، نایه‌کسانی نایاسایی و نامۆڕاڵی و نامرۆیی و گه‌نده‌ڵ، دووه‌م، نایه‌کسانی یاسایی، مۆڕاڵی، مرۆیی و ناگه‌نده‌ڵ! لێره‌دا وێرای هه‌شبه‌سه‌ری کۆمه‌ڵگه‌ی کوردستان بۆ نووسه‌رانی ناوداری، پرسیارێك دێته‌گۆڕێ؛ بێجگه‌ له‌ جیاوازییه‌ جه‌سته‌ییه‌کانی مرۆڤ و ئاوهه‌وا و هه‌ڵکه‌وته‌ی جوگرافی شوێنه‌کان، کامانه‌ن ئه‌و نایه‌کسانییانه‌ی که‌ سروشتی و مۆڕاڵی و مرۆیی و ناگه‌نده‌ڵ و ڕه‌وان؟

نووسه‌ران واوه‌تر له‌ جادووکردن له‌ خوێنه‌ر ده‌ڕۆن و سیسته‌می ئابووری ده‌که‌نه‌ پابه‌ندی سیسته‌می ڕامیاری، که‌ ئه‌مه‌ بۆ هه‌ر که‌سێك، که‌ ئه‌لف و بێیه‌ك له‌ ڕامیاری و ئابووری بزانێت، ده‌کاته‌ نه‌زانی یا فێڵکردن له‌ خه‌ڵك. ئه‌وان ئه‌وه‌ له‌بیرده‌که‌ن، که‌ سه‌رخان (سیسته‌می ڕامیاری) وه‌ڵامده‌ره‌یه‌ به‌ ژێرخانی ئابووری [بنه‌مای ئابووری و په‌یوه‌ندییه‌کانی به‌رهه‌مهێنان] بۆ نموونه‌ ئابووری به‌رنامه‌ڕێژیی ناوه‌ندی بۆلشه‌ڤیکی، ده‌سه‌ڵاتی تاکپارتیی و دیکتاتۆری ده‌خوازێت، ئابووریی بازارئازاد، سیسته‌می پارله‌مانی و فره‌پارتی ده‌خوازێت، نه‌ك به‌ پێچه‌وانه‌وه‌. چونکه‌ به‌و ڕاده‌یه‌ی که‌ ده‌وڵه‌ته‌کان مل به‌ پێشمه‌رجی ناوه‌نده‌ جیهانلوشه‌کان ده‌ده‌ن، به‌و ڕاده‌یه‌ به‌رنامه‌ڕێژی ناوه‌ندی و ده‌ستتێوه‌ردانی ده‌وڵه‌ت و ئابووری نیشتمانی لاواز ده‌بێت و له‌ به‌رامبه‌ریشیدا وه‌ك وه‌ڵامدانه‌وه‌ به‌ ته‌راتێنی ئابووریی و ڕامیاریی ناوه‌نده‌ جیهانییه‌کان، جێپیی تاکپارت و سه‌رۆکسالاری لاواز ده‌بێت و ڕۆڵی کۆمپانییه‌کان و ده‌سه‌ڵاته‌ ئابوورییه‌ جیهانییه‌کان له‌ پشت ده‌مامکی نوێنه‌رانی هه‌ڵبژێردراوی نه‌ته‌وه‌ و نیشتمانه‌وه‌ به‌هێزتر ده‌بێت. Continue reading چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی/ ١٤ →

ئازادی نادرێت، به‌ڵکو ده‌سه‌پێنرێت

ته‌نیا به‌ له‌ژێرپێنانی یاسای خۆپیشاندان، ئازادی خۆپیشاندان دێته‌دی، نه‌ك به‌ پورتوبۆڵه‌ی پارتیانه‌ی ڕیفۆرمیستان و ڕێپێوانی شه‌رمنۆکانه‌ و داواکردنی سه‌روه‌ری یاسا!

ئه‌وی خوازیاری ئازادی خۆپیشاندان و ده‌ربڕینی ناڕه‌زایه‌تی بێت، واژۆنامه‌ و پاڕانه‌وه‌ و دروشمی ده‌سه‌ڵاتخوازانه‌ و شه‌رمنۆکانه‌ به‌رز ناکاته‌وه‌، به‌ڵکو خۆبه‌خۆ و خۆجێی ده‌ڕژێته‌ نێو کۆڵان و شه‌قامه‌کان و به‌ فشاری یه‌کگرتن و مانگرتنی گشتی و داگیرکردنی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌کان و پارله‌مان، یاساکان هه‌ڵده‌وه‌شێنێته‌وه‌.

خۆپیشاندانی نافه‌رمی، مانگرتنی گشتی و کتوپڕ، ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی ناوه‌نده‌کانی بڕیاردان و داخستنی شاڕێگه‌کان، شێوازی خه‌باتی ڕاسته‌وخۆی ئازادیخوازانن

بژی ئازادی .. نا بۆ پارته‌کان .. نا بۆ سه‌روه‌ری و یاساکانی

Azadî nadrêt, bellku desepênrêt
tenya be lejêrpênanî Yasay Xopîşandan, Azadî Xopîşandan dêtedî, nek be purtubolley partyaney Rîformîstan û rêpêwanî şerimnokane û dawakirdnî serwerî Yasa!

ewî xwazyarî Azadî Xopîşandan û derbrrînî Narrezayetî bêt, Wajoname û parranewe û Druşmî desellatixwazane û şerimnokane berz nakatewe, bellku xobexo û xocêy derrjête nêw Kollan û şeqamekan û be fişarî Yekgirtin û Mangirtnî giştî û dagîrkirdnî Berrêweberayetîyekan û Parleman, Yasakan helldeweşênêtewe.

Xopîşandanî nafermî, Mangirtnî giştî û ktupirr, destbeserdagirtnî Nawendekanî birryardan û daxistnî şarrêgekan, şêwazî Xebatî rastewxoy Azadîxwazanin

bjî Azadî .. na bo Partekan .. na bo serwerî û Yasakanî

5ـ المنتجين الفرديين الصغار والتعاون بينهم
يهدف ممارس الإنتاج الفردى الصغير لإنتاج منتج أو تقديم خدمة مع تبادل بسيط يقوم على المقايضة أساسا بين منتجاته أو خدماته و بين منتجات الآخرين أو خدماتهم، و يمارس الفرد سواء كان فلاحا أو حرفيا أو مهنيا العمل فى عقار صغير سواء أكان هذا العقار ملكه شخصيا أو ملك آخرين يستأجره منهم، و باستخدام أدوات عمل يملكها شخصيا أو يستأجرها من آخرين، والشرط الذى لا يجعل ممارس الإنتاج الفردى الصغير يتدهور لوضع القنانة هو عدم وجود السخرة والقهر فى العلاقة الإنتاجية ، بين المؤجرين والمستأجرين،أو بين المنتج الفردى و بين بيروقراطيو الدولة ورجالها، و الشرط الآخر الذى لا يجعل هذا العلاقة من الإنتاج رأسمالية هو أن هذا الفلاح أو الحرفى أو المهنى لا يستخدم عمل الآخرين كعمال مأجورين فى نشاطه الإنتاجى أو الخدمى، و يتحول هذا الإنتاج الفردى لعلاقة إنتاج عائلى عندما يشارك أفراد عائلة المنتج فى نشاطه الإنتاجى أو الخدمى بشرط أن يكون عائد عملهم هو ما يستهلكوه معه من ناتج عملهم، و يتحول الإنتاج الفردى الصغير لإنتاج سلعى بسيط، حين يدخل الإنتاج بأكمله أو فى معظمه إلى السوق ويخضع لقوانينه، وعادة ما يتم فى هذه الحالة تحويل جزء من الفائض من الإنتاج الفردى والعائلى عن طريق السوق إلى طبقات أخرى إقطاعية و رأسمالية و بيروقراطية.
أن من يمارسون الإنتاج الفردى والعائلى والسلعى البسيط فى ظل سيادة علاقات الإنتاج الرأسمالية ، تتفاوت أوزانهم النسبية من مجتمع محلى لآخر فى المجتمعات المحلية الحديثة التى لا تخلو منهم، إلا أنهم لا يشكلون الغالبية من السكان التى يشكلها العمال المأجورين في كل المجتمعات الرأسمالية المحلية متقدمة كانت أو متخلفة، ونستطيع القول أنهم يتقلصون فى المدن حيث تتركز القطاعات الصناعية والمنظمة والحديثة ويتزايدون فى الريف حيث القطاعات الزراعية وغير المنظمة والتقليدية، كما يتقلص حجمهم فى البلاد المتقدمة ويتزايد فى البلاد المتخلفة، فممارسى الإنتاج الفردى و السلعى والعائلى يتقلصون كلما زاد تركز الثروة فى يد الرأسماليين، وتعمقت سيادة علاقة الإنتاج الرأسمالى التى تضغط عليهم وتفلسهم و تسبب تدهور أوضاعهم الاجتماعية، وهم بحكم وضعهم الهامشى يقعون تحت هيمنة كل من الرأسماليين و البيروقراطيين و ملاك العقارات، واستغلالهم، إلا أن بعض هؤلاء يتحولون إلى رأسماليين بتوسع أعمالهم واستخدامهم للعمل المأجور، و بعضهم يتدهورون بالإفلاس إلى وضع العمال أو الأقنان، كما أن بعضهم يجمع بين العمل المأجور والإنتاج الفردى البسيط فى نفس الوقت مما يسبب ظاهرة ازدواج الانتماء الطبقى. Continue reading العمال و رأسالمال والدولة سامح سعيد عبودالجزء الأول (الاستغلال) ـ المنتجين الأفراد والتعاون بينهم →

serincdandnêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî

beşî syazdehem

tenha komellgayekî dadperwer detwanêt hawdengîy drustibkat lenêwan dîdu boçûnû temahe cyawazekanda, detwanêt rîkewtnêkî frecemser drustibkat lenêwan dîdgaw boçunû wîstû meyle nakokekanda, bebêewey hîç yekêk lew dîdgaw meylû wîstane tuşî bêdengkirdnû daplosînû pêkdadanî tundutîjbbin legell yekda. L30

nûseran awêzanî pyahelldanî bêbnema debnewe û dekewnewe şêwandnî wêne rۊasteqînekanî dêmokrasî parlemanî. her be zorî ew pyahelldane bêbnemaye deyanewêt çawbestêkî weha le dadwerîyekeyan bedestewe bden, ke stemkar û stemlêkraw, diz û dzîlêkraw, heman maf û yeksanyan hebêt, eweş be giştî le sayey sîstemêkda, ke xoy berhemhênerî nadadwerî û serkut û nayeksanîye!

ewan roşnî nakenewe, le sayey sîstemêkda ke desellat nwênerayetî çînêk dekat û hemû yasa û rêsakanî dakokî le berjewendî ew çîne deken, çon detwanrêt dadperwerî bo hemû çînekan dabîn bikrêt? katêk ke çînî bindest û çewsawe daway yeksanî bkat û ew yeksanîyeş bo çînî serwer be watay kotayî serwerîyekey bêt, aya le komellge naketwarîyekey nûseranda dewllet û hêze dapllosênerekanî bêlayenane hewllî bergirtin be tundutîjî deden ya wek şîkagoy 1886 û tasllucey 2006 krêkaranî narrazî dedene ber destrrêjî çeke asayişparêzekanyan? aya xudî nûseran her wek êsta djayetî tundutîjî deken ya le pênaw manewey rêwişwênî destebjêraney xoyan le sayey serwerî çînayetî sermayedaranda, xwazyarî hatne meydanî çekme asnînekan debin û daway sepandin û serwerî yasa deken? Continue reading çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/ 13 →

هەژێن

سەرنجداندنێکی ڕەخنەیی له‌ پەرتووکۆکەی “نیگایەك لە ئێستا و خەونێك بۆ سبەی”ی مه‌ریوان وریا، ئاراس فه‌تاح، به‌ختیار عه‌لی، ڕێبین هه‌ردی

بەشی سیازده‌هه‌م

ته‌نها کۆمه‌ڵگایه‌کی دادپه‌روه‌ر ده‌توانێت هاوده‌نگیی دروستبکات له‌نێوان دیدو بۆچوون‌و ته‌ماحه‌ جیاوازه‌کاندا، ده‌توانێت ڕیکه‌وتنێکی فره‌جه‌مسه‌ر دروستبکات له‌نێوان دیدگاو بۆچون‌و ویست‌و مه‌یله‌ ناکۆکه‌کاندا، به‌بێئه‌وه‌ی هیچ یه‌کێك له‌و دیدگاو مه‌یل‌و ویستانه‌ توشی بێده‌نگکردن‌و داپلۆسین‌و پێکدادانی توندوتیژببن له‌گه‌ڵ یه‌کدا. ل٣٠

نووسه‌ران ئاوێزانی پیاهه‌ڵدانی بێبنه‌ما ده‌بنه‌وه‌ و ده‌که‌ونه‌وه‌ شێواندنی وێنه‌ ڕۊاسته‌قینه‌کانی دێمۆکراسی پارله‌مانی. هه‌ر به‌ زۆری ئه‌و پیاهه‌ڵدانه‌ بێبنه‌مایه‌ ده‌یانه‌وێت چاوبه‌ستێكی وه‌ها له‌ دادوه‌رییه‌که‌یان به‌ده‌سته‌وه‌ بده‌ن، که‌ سته‌مکار و سته‌ملێکراو، دز و دزیلێکراو، هه‌مان ماف و یه‌کسانیان هه‌بێت، ئه‌وه‌ش به‌ گشتی له‌ سایه‌ی سیسته‌مێکدا، که‌ خۆی به‌رهه‌مهێنه‌ری نادادوه‌ری و سه‌رکوت و نایه‌کسانییه‌!

ئه‌وان ڕۆشنی ناکه‌نه‌وه‌، له‌ سایه‌ی سیسته‌مێکدا که‌ ده‌سه‌ڵات نوێنه‌رایه‌تی چینێك ده‌کات و هه‌موو یاسا و ڕێساکانی داکۆکی له‌ به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌و چینه‌ ده‌که‌ن، چۆن ده‌توانرێت دادپه‌روه‌ری بۆ هه‌موو چینه‌کان دابین بکرێت؟ کاتێك که‌ چینی بنده‌ست و چه‌وساوه‌ داوای یه‌کسانی بکات و ئه‌و یه‌کسانییه‌ش بۆ چینی سه‌روه‌ر به‌ واتای کۆتایی سه‌روه‌رییه‌که‌ی بێت، ئایا له‌ کۆمه‌ڵگه‌ ناکه‌توارییه‌که‌ی نووسه‌راندا ده‌وڵه‌ت و هێزه‌ داپڵۆسێنه‌ره‌کانی بێلایه‌نانه‌ هه‌وڵی به‌رگرتن به‌ توندوتیژی ده‌ده‌ن یا وه‌ك شیکاگۆی 1886 و تاسڵوجه‌ی 2006 کرێکارانی ناڕازی ده‌ده‌نه‌ به‌ر ده‌ستڕێژی چه‌که‌ ئاسایشپارێزه‌کانیان؟ ئایا خودی نووسه‌ران هه‌ر وه‌ك ئێستا دژایه‌تی توندوتیژی ده‌که‌ن یا له‌ پێناو مانه‌وه‌ی ڕێوشوێنی ده‌سته‌بژێرانه‌ی خۆیان له‌ سایه‌ی سه‌روه‌ری چینایه‌تی سه‌رمایه‌داراندا، خوازیاری هاتنه‌ مه‌یدانی چه‌کمه‌ ئاسنینه‌کان ده‌بن و داوای سه‌پاندن و سه‌روه‌ری یاسا ده‌که‌ن؟ Continue reading چاوپۆشینێك لە ئێستا و تراجیدیایەك بۆ سبەی/ ١٣ →